POPULIZM [łac.]: politol. 1) Tendencja społ.-polit. (nasilenie określonych przekonań i zachowań) lub masowy ruch opierający się na następujących ideach i wyobrażeniach: stereotypie prostego (zwykłego) człowieka (np. człowieka z ludu, człowieka pracy); stereotypie ludu (utożsamianego z ogółem ludzi prostych, a przy tym skrzywdzonych, tj. biednych, wyzyskiwanych ekonomicznie i uciskanych politycznie); na ujmowaniu ludu nie tylko w kategoriach społ., ale również w kategoriach rel., nar. i przeciwstawianiu go władzy, elitom oraz grupom obcym (klasowo, wyznaniowo, etnicznie); na idealizacji prostego człowieka i ludu, na postrzeganiu i interpretacji świata w kategoriach życia codziennego; na założeniu wyższości tzw. zdrowego rozsądku, głosu ludu, mądrości życiowej zwykłych ludzi, instynktu mas itp. nad pojęciami i ideami abstrakcyjnymi, zwł. teoret.; na prostym utożsamianiu demokracji z przewagą większości, słuszności decyzji polit. z wolą i opinią większości, a sprawiedliwości społ. z hasłami równości społ.; na akcentowaniu emocjonalnych i symbol. form poczucia wspólnoty w danej zbiorowości; na dążeniu do rozwiązywania problemów zwykłych ludzi i przezwyciężenia ich wyobcowania z polityki przez negację tradycyjnych instytucji i autorytetów polit. (parlamentu, rządu, partii, prasy, Kościoła), przez odwołanie się przed nimi i ponad nimi do głosu ludu, do opinii zwykłego człowieka. Elementy takiego sposobu myślenia występują w manipulacjach propagandowych różnych sił polit., ale tylko w zestawieniu tworzą odrębną całość populizm. Populizm jako ruch społ. występuje w 2 formach: 1) populizmu odgórnego, sterowanego przez przedstawicieli klas panujących i rządzących; 2) populizmu oddolnego, spontanicznie powstającego wśród rządzonych, w środowiskach słabszych lub zagrożonych ekonomicznie oraz spauperyzowanych; w środowiskach wtórnie sproletaryzowanych, lumpenproletariackich, marginesu społecznego. Populizm występuje w formie syndykalistycznej (jako tendencja roszczeniowa w związkach zaw., w postaci ruchów protestu, w formie partyjnej, w formie zinstytucjonalizowanych frontów lub bloków ponad- i bezpartyjnych, w rozwiązaniach ustrojowych typu korporacyjnego (np. peronizm). Geneza populizmu sięga XIX w. Bodźcem dla rozwoju populizmu w Europie były reformatorskie i radykalne społecznie idee i koncepcje dekabrystów, rewol. demokratów w Rosji i w krajach objętych Wiosną Ludów, programy narodników, próby i przejawy zbliżenia niektórych środowisk inteligenckich w krajach wschodniosłow. do upośledzonych klas i warstw plebejskich (np. hasła tzw. wędrówki w lud w Rosji, chłopomania w literaturze pol., apologia ludu w filozofii oraz w twórczości lit., np. L.N. Tołstoja). Jako ruch społeczny populizm narodził się na kontynencie amer.; za prototyp współcz. form populizmu jest uważany farmerski ruch protestu w USA, zorganizowany w bezpartyjnej lidze na przeł. XIX i XX w. oraz w pierwszych dekadach XX w. Szczytowe nasilenie i największy zasięg zyskał populizm w krajach latynoamer. w latach 30. (Brazylia, Meksyk i in.) i 40. XX w. (peronizm w Argentynie); peronistyczny model ustrojowy (tzw. justycjalizm) był próbą prakt. realizowania idei populistycznych.
(…)
… kapitalizmu peryferyjnego (zależnego), jako żywiołowa reakcja na zjawiska kryzysowe, pauperyzację mas, oligarchizację i dominację obcych mocarstw. Ożywienie tendencji populistycznych towarzyszy również przemianom ustrojowym w byłych krajach komunist.; sprzyja mu słabość oraz brak ciągłości tradycji i nawyków demokr., poczucie niesprawiedliwości spowodowane gwałtownym rozwarstwieniem społ. oraz poczucie zagrożenia bezpieczeństwa socjalnego. 2) Synonim demagogii, schlebianie masom, odwoływanie się do psychologii tłumu, żerowanie na irracjonalnych nadziejach, budowanie wpływu polit. i jego masowej bazy na rozbudzaniu emocji, iluzji i roszczeń, obietnicach bez pokrycia itd. M. KULA Narodowe i rewolucyjne , Londyn 1991; A. ROCHESTER The Populist Movement in the United States , New York 1943; V. KHOROS Populism…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)