KONSERWATYZM [łac.]: 1) Postawa, którą charakteryzuje przywiązanie do istniejącego stanu rzeczy (wartości, obyczajów, praw, ustroju polit. itp.) oraz niechętny stosunek do gwałtownych zmian, do nowości.
2) Konserwatyzm polityczny kierunek polit. nawiązujący do konserwatywnej filozofii społ.; przyjmuje postać właściwą epoce i środowisku, w którym występuje, odwołuje się do zespołu wartości, które powinny zostać zachowane i najczęściej wskazuje na grupy społ. lub instytucje, mające je chronić. W XIX w. różne odmiany tego kierunku stały się podstawą działalności konserwatywnych partii politycznych. W Anglii pierwsze grupy konserwatystów ( torysi) powstały po rewolucji 1688, pełny ich rozwój nastąpił w wyniku reakcji na rewolucję franc. 1789, a po 1832 stały się trzonem Partii Konserwatywnej. We Francji na pocz. XIX w. konserwatyści dążyli do odbudowy ustroju przedrewol., zachowania dawnych przywilejów szlacheckich, wzmocnienia pozycji Kościoła katol.; nabrali znaczenia w okresie restauracji. W Niemczech konserwatyzm stapiał się z niem. romantyzmem i wyrażał się w kulcie niem. tradycji feud.; 1830 48 ukształtowały się polit. ugrupowania niem. konserwatystów. konserwatyzm rosyjski ujawnił się w ruchu słowianofilskim, podkreślał niepowtarzalną drogę rozwoju Rosji, ze szczególnym sposobem władania ziemią i odrębną w porównaniu z Zachodem postacią religijności. Po I wojnie świat. partie konserwatywne straciły na znaczeniu we wszystkich krajach eur., poza W. Brytanią; ich zwolenników wchłonęły inne partie prawicowe. Obecnie za konserwatywne ( neokonserwatyzm) są uważane partie i ruchy polit., które głoszą uznanie dla podstawowych norm i wartości kultury eur., dla religii oraz inspirowanych przez nią praw i obyczajów, niechęć do państwa dobrobytu, wiarę w skuteczność nieskrępowanych mechanizmów rynkowych. Tego typu organizacje polit. są zjednoczone w Międzynarodowej Unii Demokratów oraz w Europejskiej Unii Demokratycznej, do której należą m.in.: bryt. Partia Konserwatywna, niem. i wł. partie chadeckie, skand. partie konserwatywne, z partii pol. Porozumienie Centrum oraz Kongres Liberalno-Demokratyczny (do 1994). Wśród najbardziej reprezentatywnych polityków konserwatywnych doby powojennej można wymienić K. Adenauera, Ch. de Gaulle'a, M. Thatcher, R. Reagana.
3) Konserwatyzm filozoficzny filozofia społ. stworzona na przeł. XVIII i XIX w. przez przeciwników oświecenia, rewolucji franc. 1789 i liberalizmu; znalazł klas. wyraz w twórczości E. Burke'a, J. de Maistre'a, L. de Bonalda. W XX w. wybitnymi przedstawicielami konserwatyzmu filozoficznego są: R. Altman, A. Gehlen, A. Glucksmann, G.K. Kaltenbruner, W. Kendal, R. Kirk, B.H. Levy, A. Mohler, J. Ortega y Gasset, M. Oakeshott, R. Nisbet, H. Schelsky, C. Schmitt, R. Spaemann, L. Strauss, E. Voegelin. Podstawą konserwatyzmu filozoficznego jest przekonanie o nieusuwalności zła i cierpienia z historii i życia ludzkiego, ponieważ ich źródłem jest skażona natura ludzka. Odpowiednie wychowanie, religia, reformy społ. mogą je jedynie ograniczyć. Przyjęcie takiego założenia decyduje o odrzuceniu teorii, które głoszą tezę o samodoskonaleniu i samozbawieniu człowieka, które przekonują, że człowiek własnym wysiłkiem, pracą, rozumem, nauką, rewol. czynem jest w stanie wyzwolić się od trapiących ludzkość nieszczęść i ograniczeń.
(…)
…. XIX w.; początkowo konserwatyści, nie związani ze sobą formalnie, skupiali się gł. wokół czasopism (m.in. Przegląd Polski, krak. Czas); w latach 60. konserwatyści z zach. Galicji utworzyli ugrupowanie polit. p.n. stańczycy (konserwatyści krak.); potępiali konspirację niepodl., zmierzali natomiast do rozszerzenia praw nar. w Galicji; zachowując lojalność wobec Austro-Węgier, wysuwali koncepcję trializmu; 1907 przekształcili się w Stronnictwo Prawicy Narodowej (SPN), które w czasie I wojny świat. opowiadało się za rozwiązaniem sprawy pol. przy pomocy Austro-Węgier; działacze: M. Bobrzyński, S. Estreicher, W.L. Jaworski, S. Koźmian, J. Szujski, S. Tarnowski, L. Wodzicki i in.; w latach 60. i 70. powstało ugrupowanie polit. konserwatystów wsch. Galicji tzw. podolacy; lojalni wobec zaborców, głosili hasła konserwatywne i nacjonalistyczne (walka z nar. ruchem ukr.), opowiadali się za programem Narodowej Demokracji; działacze: D. Abrahamowicz, W. Dzieduszycki, A. Gołuchowski (mł.), K. Grocholski, A. Lubomirski, L. Piniński i in.; 1908 wyłoniła się grupa (tzw. Centrum) zbliżona do władz kośc. i współdziałająca z ND; w okresie I wojny świat. podolacy i większość Centrum popierali orientację…
… był reprezentowany gł. przez wielkopol. ziemiaństwo, które rozwinęło swą działalność w okresie Kulturkampfu, przechodząc na krótko do opozycji wobec władz prus.; 1909 powołano Kasyno Obywatelskie, 1910 Związek Nar. i 1912 Centrum Obywatelskie; były to organizacje nieliczne, czerpały wzory z ideologii stańczyków, głosiły trójlojalizm, nie zdobyły szerszych wpływów; działacze: T. Jackowski, Z. Rydłowski, T…
…, K. i Z. Lubomirscy, A. Meysztowicz, A. Potocki, A. Radziwiłł, E. Sapieha, J. Tyszkiewicz, M. Zdziechowski. Współcześnie konserwatyzm filozoficzny znalazł wyraz m.in. w pracach H. Krzeczkowskiego, P. Hertza, Z. Kubiaka. Do idei konserwatywnych nawiązały na przełomie lat 70. i 80. pisma: krak. Stańczyk i Arka, warsz. Res Publica; 1992 powstała Partia Konserwatywna z A. Hallem na czele; do tradycji…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)