Wychowanie i szkolnictwo w Polsce w XVII i XVIII w. Kiedy w państwach zachodnich od połowy XVII rozwój oświaty zaczął się wyraźnie umacniać, a pod wpływem nowożytnej filozofii nastąpił także rozwój teorii nauczania i wychowania, która wywiera znaczny wpływ także na praktykę szkoloną, wówczas Polska wyraźnie zaczyna cofać się z równorzędnego dotąd z Zachodem stanowiska.
Wojny i kozackie i szwedzkie, wojny z Moskwą i Turcją niszczą kraj. Miasta upadają. Młodzież szlachecka, pod wpływem niepokojów wewnętrznych, traci podnietę do wyższego kształcenia się i wyjazdów zagranicę; wystarcza jej edukacja w kolegiach jezuickich. Rody magnackie , dzięki osobistym stosunkom i zamożności, trzymają się kultury dworskiej Zachodu. Mniej natomiast interesują się szkolnictwem krajowym, które nie odpowiada ich aspiracjom.
Akademia Krakowska , która jeszcze w 1640 r. Chlubiła się kształceniem synów wojewody ruskiego Jakuba Sobieskiego (Marka i Jana), ma teraz coraz mniej mecenasów i ubożeje. Jej mury zaczyna wypełniać młodzież mieszczańska, a nawet chłopska , co jeszcze bardziej obniżało jej wartość w oczach magnatów i zamożnej szlachty.
Całe wychowanie publiczne spoczywało w rękach kolegiów jezuickich oraz garstki szkół pijarskich i kolonii Uniwersytetu Krakowskiego, które zresztą starały się upodobnić do jezuickich.
Tymczasem jezuici, po zgnębieniu ruchu różnowierczego (udanej kontrreformacji) sami zaniedbali się pod względem naukowym i zakrzepli w rutynie. Nawet nie starali się o przestrzeganie Ratio studiorum . Język grecki zniknął zupełnie z programów szkolnych, obniżył się poziom lektury klasyków, usunięto wszelkie ślady tzw. realiów .
Wbrew wyraźnemu zakazowi przepisów dyscyplinę opierano na cielesnej chłoście i na tajnym donosicielstwie.
Niesforna młodzież ciągle wywoływała awantury , organizowała pogromy innowierców i Żydów (zwykle w czasie Wielkiego Postu - za ukrzyżowanie Chrystusa), które zwykle uchodziły bezkarnie. Przerwy świąteczne i wakacyjne niepokojąco przedłużały się, co powodowało rozluźnienie organizacji nauki szkolnej i spadek powagi nauczycieli, którzy swoje obowiązki zaczęli uważać za przykry ciężar.
Zamiast zdrowych zasad moralnych , szkoła zadowalała się zaszczepianiem uczniom zewnętrznie okazywanej cnotliwości i dewocji .
Pod względem politycznym, szkoła nie umiała wychować dobrych obywateli , wzmacniała jedynie fanatyzm wyznaniowy , wyłączność stanową i przywiązanie do zepsutego porządku publicznego . Celem kształcenia umysłu była nauka retoryki - pustej, szumnej, nadętej , przesyconej panegiryzmem . Język polski, dopuszczony do układania mów, listów i komplementów, zanieczyszczony był makaronizmem
(…)
… kształcenia i wychowania młodzieży w duchu narodowym i obywatelskich ks. Stanisław Konarski (1700-1773)
Szkolnictwo w czasach oświecenia
Do najbardziej cennych polskich tradycji oświeceniowych zaliczamy działalność:
Szkoły Kadetów w Lunéville (w Lotaryngii) - Stanisława Leszczyńskiego; Collegium Nobilium w Warszawie - Stanisława Konarskiego;
Szkoły Rycerskiej - króla Stanisława Augusta Poniatowskiego…
… szlachta. Zebrana na sejmie elekcyjnym w 1587 r., po śmierci ostatniego Jagiellona, Zygmunta Augusta (1520-1572), sformułowała w pacta conventa dezyderat, by przyszły monarcha przywiódł Akademię Krakowską do lepszego stanu przez sprowadzenie „tam zewsząd uczonych mężów, profesorów znakomitych we wszelkiej gałęzi i wszelkim wydziale nauk”, która wychowywałyby młodzież szlachecką duchu narodowym i do służby…
… się analizy gramatycznej krótkich sentencji wyjętych z pism Cycerona i Demostenesa. W klasie III - poznawali początki filozofii i wymowy.
Drugi stopień - studia akademickie, organizowany był przez siedem katedr. Pierwsze cztery katedry prowadziły poszerzony kurs nauki dawnego quadrivium, a więc arytmetyki, geometrii, logiki, metafizyki i filozofii naturalnej, czyli nauk przyrodniczych i medycyny…
… mieszczańskiego, a liczba uczniów przekroczyła niebawem 500. Celem szkoły było przygotowanie młodzieży do cnotliwego życia na ziemi i do zarządzania interesami Rzeczypospolitej. Na dowód tych świeckich i obywatelskich intencji - do programu wprowadzono naukę historii Polski i naukę arytmetyki, natomiast naukę retoryki przepojono śmiałymi ideami postępowych reform społeczno-ustrojowych.
Uniwersytet zakładał…
… nauki co jezuici. Jedyną swoistością było to, że pielęgnowali naukę arytmetyki i że częściej uczyli się w ich szkołach synowie z rodzin ubogich.
Do Polski przybyli w 1642 r. z Moraw, kiedy król Władysław IV ufundował dla nich klasztor w Warszawie. W rok później (w1643 r.), starosta spiski Stanisław Lubomirski ufundował drugi klasztor w Podolińcu. Po paru latach (w 1655 r.) osiedlili się w Rzeszowie…
… szlachta. Zebrana na sejmie elekcyjnym w 1587 r., po śmierci ostatniego Jagiellona, Zygmunta Augusta (1520-1572), sformułowała w pacta conventa dezyderat, by przyszły monarcha przywiódł Akademię Krakowską do lepszego stanu przez sprowadzenie „tam zewsząd uczonych mężów, profesorów znakomitych we wszelkiej gałęzi i wszelkim wydziale nauk”, która wychowywałyby młodzież szlachecką duchu narodowym i do służby…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (1)
Żaneta napisał(a):
2018-12-03 12:12:53
jest słaba sory