„Marginalizacja w problemie pedagogiki społecznej i praktyce socjalnej”
Pod red. Krystyny Marzec – Holki
Wtórna wiktymizacja kobiet – ofiar przemocy domowej a ekskluzja społeczna
Ekskluzja społeczna jest to proces wyrzucania na margines życia społecznego jednostek,
rodzin i grup społecznych, charakteryzujący się nie możliwością uczestnictwa w normalnym
życiu społecznym, bezsilnością i bezradnością wobec trudów życia.
Przyczynami tego zjawiska jest nierówny dostęp do instytucji socjalnych, zasobów i usług
społecznych.
Wykluczenie i marginalizacja wiąże się z ubóstwem, a także ze stanem zdrowia, ilością
dzieci, sytuacją kobiet.
Przyczyny biedy i ubóstwa mogą wynikać z warunków społeczno-ekonomicznych, jak
również cech psychologicznych jednostki. Wskazuje się na takie czynniki jak niechęć do
ciężkiej pracy, nie wystarczające wykształcenie, brak kwalifikacji zawodowych, alkoholizm,
narkomania, ułomności fizyczne i psychiczne. Biedzie czy pogorszeniu się sytuacji
finansowej rodzin towarzyszą także, wzrost konfliktów w rodzinach, pogorszenie stanu
zdrowia członów rodziny, narastająca atmosfera napięcia
Zarówno w przypadku ubóstwa jak i przemocy domowej nie można liczyć na pomoc swej
rodziny. „nagromadzenie się niekorzystnych zjawisk (…) powodują, że człowiek zaczyna
nieadekwatnie funkcjonować w rolach społecznych, przejawiać postawy antagonistycznodestrukcyjne (…)” (Plich, Lepalczyk, 1995, s 416
Bycie ofiarą przestępstwa w tym również przemocy domowej określa się jako wiktymizację.
Ewa Bieńkowska, pisząc o wiktymizacji kryminalnej, wymienia wiktymizcję pierwotną, czyli
krzywdy i szkody będące bezpośrednim skutkiem danego zdarzenia przestępczego, oraz
wiktymizację wtórną czyli dalsze negatywne doświadczenia ofiary przestępstwa mające
związek z doznaniem wiktymizacji pierwotnej, źródłem ich jest niewłaściwe traktowanie
przez otoczenie społeczne i oficjalne instytucje.
Wtórna wiktymizacja w odniesieniu do dzieci jako ofiar przemocy domowej polega na
pewnych konsekwencjach tej przemocy, stawiając dziecko w sytuacji zwiększonego ryzyka
występowania kolejnych nadużyć ze strony tych samych osób z rodziny lub z otoczenia.
Jerzy Mellibruda określa wtórną wiktymizację jako wtórne zranienie spowodowane nie
właściwymi reakcjami otoczenia. Działanie wielu instytucji i służb państwowych nie jest
dostosowanych do specyfiki przemocy w rodzinie, co obniża skuteczność interwencji
i przyczynia się do wtórnych zranień.
Ofiarami przemocy domowej stają się najczęściej młode kobiety do 35 roku życia, o krótkim
stażu małżeńskim. Występowaniu przemocy domowej sprzyja duża różnica pozycji
zawodowej.
Jednym z najistotniejszych czynników ryzyka przemocy są doświadczenia traumatyczne
z przeszłości. Specjaliści zajmujący się problem patologii zwracają uwagę, że ofiary
przemocy domowej wychowują następne pokolenia ofiar. To zjawisko dziedziczenia takich
zachowań społecznych tłumaczy się dostępnością pewnych wzorców środowiska, w jakich
żyje dana osoba oraz kształtowania się specyficznego schematu preferowanych wyborów.
W przypadku ofiar przemocy schemat ten może przejawiać się w biernym znoszeniu nie
powodzeń, przekonaniu, że już tak ma być skoro podobne doświadczenia się powtarzają.
Powtarzająca się wiktymizacja i wtórna wiktymizacja ofiar może prowadzić do alienacji.
Mówimy o niej gdy osoba odczuwa ważne obszary rzeczywistości, w której żyje jako obce,
uniemożliwiające realizację jej potrzeb. Ma również charakter osamotnienia wynikający
z braku wsparcia bliskich osób.
Konsekwencjami jakie mogą wystąpić to depresja, zespół stresu po urazowego, agresja nie
tylko w stosunku do innych osób ale też w stosunku do siebie np. samobójstwa. U kobiet,
które padły ofiarą przemocy może wstąpić anhedonia, czyli niezdolność do odczuwania
bieżących przyjemności.
Te objawy wstępujące u kobiet powodują zaburzenia w ich funkcjonowaniu oraz
funkcjonowaniu ich członów rodziny. Gdy dochodzi do tego wtórna witymizacja urazy te
stają się głębsze. Pomniejszenie, zaprzeczenie obwinianie kobiety przez osoby, u których
szukała wsparcia, powoduje nasilenie bierności, wycofania.
Ważne jest przeciwdziałanie zjawisku przemocy domowej, zapewnienie bezpieczeństwa
socjalnego rodzinom by nie stała się kolejnym ogniwem przemocy. W Polsce brak jest,
współpracy i koordynacji działań służb pomagających.
Istnieje również potrzeba edukacji, która przygotowała by człowieka do udziału w budowie
własnego losu – umiejętności kierowania nim i pokonania jego ograniczeń, bo edukacyjne
przygotowanie człowieka, jak pisze Teresa Borkowska, winno uczyć dokonywania
właściwych wyborów życiowych uczyć walki o ludzką godność i normalne życie.
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)