Wprowadzenie do ekonomii i gospodarki
Co to jest ekonomia?
Ekonomia to nauka o gospodarowaniu, tzn. o prawach
dotyczących trzech faz procesu gospodarczego: produkcji,
podziału i konsumpcji.
Ekonomia zajmuje się przede wszystkim badaniem, co, ile, jak i
dla kogo wytwarza społeczeństwo.
Głównym zadaniem ekonomii jest godzenie sprzeczności
między nieograniczonymi potrzebami ludzi a ograniczonymi
możliwościami zaspokojenia potrzeb (problem rzadkości).
Podstawowe zagadnienia ekonomii to:
a)
alokacja zasobów: rozdział czynników wytwórczych (praca,
kapitał, ziemia) do różnych dziedzin i różnych zastosowań;
b)
produkcja: wielkość i struktura,
(technika), wzrost produkcji;
c)
podział: dóbr i usług oraz dochodów;
d)
spożycie: problemy wyboru ekonomicznego w sferze
konsumpcji - od zagadnień rozstrzyganych przez pojedynczego
konsumenta (gospodarstwo domowe) aż do spraw dotyczących
ogólnej konsumpcji społecznej.
metody
wytwarzania
Podział ekonomii
Mikroekonomia
Makroekonomia
bada prawa postępowania
jednostek
gospodarujących:
gospodarstw domowych i
przedsiębiorstw
opisuje funkcjonowanie
gospodarki jako całości,
kładąc nacisk na wzajemne
związki zachodzące w
gospodarce
zajmuje się szczegółową
analizą działań
poszczególnych
podmiotów
gospodarczych
analizuje problemy
ogólnogospodarcze i
współzależności zachodzące
w gospodarce
Ekonomia pozytywna
Ekonomia normatywna
objaśnia, jak jest, dlaczego i
co z tego wynika
ocenia rzeczywistość i
postuluje, jak powinno być
oraz co należy zrobić, aby
było lepiej
bada rzeczywiste działanie
gospodarki
zaleca, co powinno się czynić
Założenie ceteris paribus
Ceteris paribus - „przy innych czynnikach nie zmienionych”.
Pozwala ono wyeksponować i przeanalizować wpływ jednego
lub kilku najważniejszych czynników określających daną zmienną
(lub dane zjawisko) przy pominięciu innych, mniej istotnych
determinant.
Przykład
Funkcja popytu względem ceny przedstawia zależność między
wielkością zapotrzebowania a ceną dobra przy założeniu, że inne
czynniki określające wielkość popytu nie ulegają zmianie.
Dane liczbowe
Źródła danych liczbowych:
♦ Rocznik Statystyczny GUS
miesięcznymi i kwartalnymi)
(uzupełniany
biuletynami
♦ publikacje Narodowego Banku Polskiego
♦ Rocznik Statystyki Międzynarodowej GUS
♦ roczniki statystyczne poszczególnych krajów
♦ publikacje ONZ, OECD, Unii Europejskiej, Banku Światowego
itp.
Szeregi czasowe - dane opisujące wartości określonej zmiennej w
różnych punktach czasowych (np. w kolejnych latach).
Produkcja węgla kamiennego w Polsce w latach 1980-1997
Lata
W mln ton
1980
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
193
148
140
132
130
134
137
138
138
Dane przekrojowe - dane pokazujące wartości, jakie przyjmuje
określona zmienna dla poszczególnych jednostek tworzących
pewną populację.
Przedsiębiorstwa państwowe objęte procesem prywatyzacji w latach 1990-1997
OGÓŁEM
Przekształcone w jednoosobowe spółki Skarbu Państwa
Objęte prywatyzacją bezpośrednią
w tym sprywatyzowane
Poddane likwidacji
w tym zlikwidowane
Włączone do zasobu własności rolnej Skarbu Państwa
5887
1277
1429
(1388)
1527
614
1654
Wskaźniki
Wskaźnik (indeks) wyraża względną wartość danej zmiennej
odniesioną do pewnej wartości przyjętej za podstawę, np. do
wartości zmiennej w okresie podstawowym (bazowym).
Zastosowanie: Umożliwia porównanie wielkości wyrażonych w
różnych jednostkach miary.
Przykład
Przewozy ładunków transporte
(…)
…
wskaźnik dochodu nominalnego przez wskaźnik cen.
Przeciętne wynagrodzenie miesięczne netto w Polsce wyniosło:
1996
1997
-
710,46 zł
872,91 zł
Ogólny poziom cen towarów i usług konsumpcyjnych podniósł się
w 1997 r. w porównaniu z poprzednim rokiem o 14,9%.
O ile wzrosła płaca nominalna?
O ile wzrosła płaca realna?
o 22,9% (= 872,91:710,46×100)
o 7,0% (=122,9:114,9×100)
Krzywa możliwości produkcyjnych
Zakładamy, że gospodarka wytwarza tylko dwa dobra: A i B w
ilościach QA i QB.
Angażując wszystkie posiadane zasoby gospodarka może
wytworzyć różne kombinacje ilościowe dóbr A i B mieszczące się
na krzywej możliwości produkcyjnych, np. kombinacje C, E, F,
D.
Krzywa możliwości produkcyjnych pokazuje największą
możliwą produkcję jednego dobra przy danej produkcji drugiego
dobra (przy stałych zasobach oraz technologii).
Wszystkie kombinacje położone na tej krzywej (C, E, F, D) są
efektywne, tzn. oznaczają pełne wykorzystanie zasobów.
Kombinacje nieefektywne - np. G.
Q
Kombinacje nieosiągalne - np.A H.
H
C
E
G
F
D
QB
Krzywa możliwości produkcyjnych
Wybór optymalny
Aby móc wybrać optymalną wielkość produkcji dóbr A i B
musimy znać układ preferencji społecznych, wyceniający
relatywną wartość (użyteczność) dobra…
…
(większy dobrobyt).
QA
Rozwiązaniem optymalnym (najlepszym z możliwych) jest
kombinacja E - punkt styczności krzywej możliwości
produkcyjnych z najwyższą osiągalną krzywą dobrobytu (U2).
H
U3
C
E
G
U2
F
U1
D
QB
Koszt alternatywny
Przejście z punktu C do E, z E do F lub z F do D oznacza
zwiększenie ilości dobra B. Ceną za to jest każdorazowo pewne
zmniejszenie ilości dobra A.
Koszt alternatywny pozyskania…
… dobra B o jednostkę). Między
punktami F i D jest na odwrót - koszt alternatywny zwiększenia
produkcji dobra B jest duży.
Jest to tzw. prawo malejących przychodów.
QB
Krzywa możliwości produkcyjnych a postęp gospodarczy
Przejawem postępu gospodarczego w skali ogólnospołecznej jest
wzrost produkcji i dobrobytu, wzrost realnych dochodów, większa
obfitość dostępnych dóbr i wyższa ich jakość.
Wraz…
… =
100
102,8 × 92,0
94,6 =
100
106,4 × 94,6
100,7 =
100
112,1 × 100,7
112,9 =
100
109,7 × 112,9
123,9 =
100
Wskaźniki cen
W podobny sposób obliczamy wskaźniki cen:
Cena samochodu „Fiat Cinquecento”
Lata
w zł
wskaźnik
1996
17 894
1997
19 174
100
19174
× 100
107,2 =
17894
Wskaźnik 107,2 oznacza, że cena „Cinquecento” wzrosła o 7,2%.
Obliczamy…
….
kształtowały się następująco (1996 = 100):
Żywność
Inne towary i usługi
113
116
Ogólny wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych
(wskaźnik cen detalicznych) obliczymy w następujący sposób:
0,4 × 113 + 0,6 × 116
= 45 + 70 = 115.
0,4 + 0,6
Ceny towarów i usług konsumpcyjnych wzrosły o 15%.
Wielkości nominalne i realne
Wielkości nominalne - wielkości wyrażone wartościowo w
cenach bieżących.
Wielkości realne - wielkości wyrażone w cenach stałych.
Jak zamieniamy wielkości nominalne na realne i vice versa?
Wskaźnik zmian wartości
zmiennej w ujęciu realnym
Wskaźnik zmian wartości
zmiennej w ujęciu nominalnym
Wskaźnik wzrostu cen
Przykład
Dochód nominalny to suma otrzymywanych pieniędzy.
Dochód realny to ilość towarów i usług, które za te pieniądze
możemy nabyć.
Aby obliczyć zmiany dochodu realnego, trzeba podzielić…
… z postępem gospodarczym krzywa
produkcyjnych przesuwa się na wyższy poziom.
możliwości
QA
QB
Systemy gospodarcze
System rynkowy opiera się na własności prywatnej i konkurencji.
O alokacji zasobów, towarów i dochodów decyduje mechanizm
rynkowy. Rynek kształtuje ceny, te zaś decydują o tym, co, ile i
dla kogo jest wytwarzane.
System nakazowy (gospodarka planowa lub gospodarka
centralnie kierowana…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)