Wolter i „Encyklopedyści” - Franciszek Maria Arouet (Wolter). Za panowania Ludwika XIV nastąpiła faza sceptycyzmu - atakowano podstawowe zasady ustroju Francji. Krytyka pochodziła od tzw. filozofów reprezentujących pragnienia i aspiracje bogatego mieszczaństwa. W imię praw człowieka z powołaniem się na naturę i rozum - wypowiedzieli walkę fanatyzmowi religijnemu, samowoli władcy oraz uprzywilejowaniu szlachty i kleru. Równość oznaczała dla nich zniesienie systemu przywilejów; wolność tolerancję religijną, rozszerzenie praw gospodarczych i politycznych na bogate mieszczaństwo. Braterstwo walkę z separatyzmem feudalnym. Doktryny, które się następnie rozwinęły, rozważamy w 2 fazach (biorąc pod uwagę okres od śmierci Ludwika XIV do rewolucji): a) do połowy XVIII wieku - poglądy krytyczne, ale cechuje je ugodowość i kompromisowość (Wolter i Monteskiusz); b) zakończona rewolucją - filozofia radykalna: krytyka religii prowadzi do ateizmu, zaś krytyka ustroju do obalenia monarchii (poglądy autorów „encyklopedii”, a zwłaszcza Diderot i Rousseau) - czynnik rozwoju nauki, rozwój techniki. Poglądy Woltera odpowiadały bogatej burżuazji, która nie chciała burzyć ustalonego porządku, nie pragnęła rewolucji, lecz jedynie takiej przebudowy ustroju, który by uwzględniał jej interesy klasowe. Wolter proponuje ideę światłego absolutyzmu: oświecony król, przyjaciel filozofii i protektor filozofów (mieli oni być doradcami króla), miał być autorem reform znoszących podstawy feudalizmu, nie narzucał religii, jedynie do niej przekonywał. Wolter nie dopuszczał myśli o zmianie ustroju przez lud (tj. rewolucji), zmiany mogą być dokonane zarządzeniami monarchy przy zagwarantowaniu jego nieograniczonej władzy (absolutyzm oświecony szybko przyjmują: Katarzyna II w Rosji, Fryderyk II w Prusach, Józef II w Austrii). Absolutyzm oświecony nie był dla Woltera celem, ale jedynie środkiem do celu, tj. do stworzenia społeczeństwa opartego na burżuazyjnych ideałach wolności własności, czyli podstawowych prawach natury. Ideałem ustrojowym dla Woltera był system konstytucyjny angielski + krytyka despocji. Wzorowa monarchia jest rządzona przez posiadaczy; biedacy nie mają żadnego tytułu, aby uzyskać pełnię praw politycznych w państwie. „Nie jest możliwe na naszym nieszczęsnym globie, aby ludzie żyjący w społeczeństwie nie byli podzieleni na dwie klasy: bogatych, którzy rządzą i na biednych, którzy im służą”. „Gdy motłoch zaczyna rozumować, wszystko jest stracone”. Równość polega jedynie na równości ludzi wobec prawa natury (może decydować o sobie, swej rodzinie, swym majątku), w sferze polityczno-prawnej równość jest nieosiągalna. Wolność nie jest nieograniczona, wolność uzależniona jest od praw, wolność to praworządność. Własność to swoboda bogacenia się i decydowania o swoim majątku (burżuazyjny utylitaryzm). Wolter chwalił pożytek zbytku i wyrafinowanych przyjemności, które dają postęp cywilizacji. Luksus sprzyja rozwojowi produkcji, daje zatrudnienie rzeszy biednych, bogaci państwo - egoizm w bogaceniu się jednostek jest wartościowy społecznie. Ludzkie przywary: zbytek, pycha, chciwość są warunkiem pomyślności ogólnej. 3 rzeczy wpływają nieprzerwanie na ducha ludzkiego: klimat, rząd i religia. Na losy społeczeństwa wpływają również ludzkie poglądy. Wolter negatywnie oceniał dotychczasowe poglądy, które kształtował przesąd, fanatyzm i ciemnota. Jest jednak optymistą, gdyż wierzy w postęp umysłu ludzkiego. Jego koncepcja historiografii zrywała z chronologicznym zestawieniem niezliczonych faktów, czy też mniej lub bardziej sfałszowanymi opisami bohaterskich czynów. W dziejach całej ludzkości uwzględniał jedynie rozwój kultury przejawiającej się w osiągnięciach na polu nauki, architektury, sztuki, prawa i obyczajów. Pokazują one drogę ludzi do królestwa rozumu. Odkrycie prawdy pozwoli przeprowadzić ludzkość z ignorancji i fanatyzmu na stały ląd. Ogromną w tym rolę odgrywają filozofowie.
(…)
… w istnienie Boga; kościół służy państwu, jego funkcje sprowadzone do nauczania moralności chrześcijańskiej. Przeciwny przywilejom kleru i sądów kościelnych. Domagał się kontroli państwa nad majątkami kościelnymi; polemizował z despotyzmem gwałcącym prawa. Trzeba, aby prawa były rozumne, szanujące naturalne uprawnienia ludzi; występował przeciw samowoli szlachty, prawom senioralnym, uciskowi feudalnemu…
… na otaczający ich świat w kategoriach laickich. Zaszczepiali optymistyczną wiarę w człowieka, który rozpocznie walkę o zbudowanie własnymi rękami królestwa rozumu na ziemi. Był to okres, gdy: powszechnie odczuwano nastroje antyrojalistyczne; fala antyklerykalizmu doprowadziła do likwidacji zakonu jezuitów; Francja poniosła klęski w wojnie z Anglią - traci Kanadę, dolinę Ohio, lewy brzeg Missisipi i wpływy…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)