Wolna wola u św. Tomasza

Wolna wola u św. Tomasza.
(KILKA UWAG POSTMODERNISTY)
Kwestia 83 Traktatu o człowieku jest wprowadzeniem w tematykę wolnej woli. W szczególności teologicznie problem dotyczy relacji pomiędzy wolnością człowieka a Bogiem. Patrząc na problem filozoficznie można by jeszcze dodać relacje pomiędzy ludźmi, ale te nie są zasadniczą treścią omawianego problemu.
Św. Tomasz w kwestii 83 konstruuje 4 pytania z czego najbardziej interesujące dla współczesnego czytelnika jest pytanie pierwsze zawarte w artykule 1. Brzmi ono:
„Czy człowiek posiada wolność decyzji?”
W swojej kwestii św. Tomasz niepotrzebnie mnoży zarzuty przeciw wolności decyzji. Postaram się pokazać, że niektóre z nich są dzisiaj dla nas nieczytelne lub zwyczajnie naciągane. W pkt.1 i 5 św. Tomasz sugeruje, że wolna wola to możność robienia tego, co się chce. Każdy kto ma rozum wie, że jest to nierealne. Bardzo podobnie brzmi pkt.2 z tą tylko różnicą, że oprócz działania jako cechy istotnej dla wolności św. Tomasz dodaje jeszcze jeden czynnik - uczucie chcenia lub niechcenia. Niestety, nie rozwija tego wątku i pkt.2 zbija tym samym argumentem co pkt.1. Kolejny punkt jest argumentem z przyczynowości. Skoro coś nie jest przyczyną samą w sobie - nie jest wolne. Ostatni argument jest modyfikacją pierwszych dwóch punktów. Tutaj święty pokazuje, że nie jesteśmy wolni, ponieważ nie jesteśmy panami swoich czynów. Widać wyraźnie, że pkt.1, 2, 4 oraz 5 są kolejnymi przeróbkami tej samej myśli, trochę na siłę i niekiedy przeciw zdrowemu rozsądkowi. Nikt przecież nie twierdzi, że wolność to osiąganie identycznych z zamierzonymi skutków swojego działania (pkt.4). Poza tym w naszych rozważaniach mamy na myśli wolność w sensie duchowym a nie fizycznym. Stąd wolny może być człowiek więziony przez państwo totalitarne, nie mogący w danej chwili podejmować na zewnątrz siebie takiego działania, na jakie miałby ochotę. Wolny jest również człowiek, który nie może przestać oddychać, regularnie jeść itd. Upada więc pkt.1 i 5, a zasadnicza część pkt.2 jest już w rozsypce. Co pozostaje? Wolny nie jest człowiek, ponieważ nie jest panem samego siebie. Istnieje Bóg, który stworzył świat i ludzi i to On trzyma to wszystko w ręku. Co więcej, idąc tym tropem nawet Kartezjańska cogito zależna jest od Boga. Człowiekowi nie pozostaje już zatem ani skrawek wolności. Wszędzie, gdzie spojrzy jest Bóg.
CO PROPONUJE ŚW. TOMASZ?
Człowiek posiada wolną wolę, w przeciwnym razie bez sensu byłyby działania prowadzące do jego zmiany - napomnienia, rady, wskazówki. Argument bardzo egzystencjalny lecz niepewny. Działanie z zewnątrz wspomagające działanie człowieka nie musi być od razu argumentem za wolną wolą. Może to być swego rodzaju tresura umożliwiająca podniesienie poziomu wykonywanych czynności życiowych czy to w sensie sprawności fizycznych, czy też np. d

(…)

… harmonia. Człowiek zaś ze swej natury dążyć powinien do takiej harmonii. CO NA TO FILOZOFOWIE?
Nie sposób ukrywać, że z myślą św. Tomasza polemizowało wielu filozofów. W tej krytyce widoczne są dwie tendencje. Pierwsza z nich odrzuca z pola widzenia wolności woli wszystko, co tej wolności mogłoby się sprzeciwić - wartości, innych ludzi, nawet Boga. Rozważania na temat wolności prowadziły tych filozofów do ateizmu i nihilizmu. Druga koncepcja już a priori zakłada ateizm i pełny relatywizm, widoczny w wielu mutacjach postmodernistycznych.
Ateizm egzystencjalny
Najbardziej charakterystyczny jest tutaj nurt egzystencjalizmu ateistycznego (Sartre, Nietzsche, Camus). Rozwinęli oni koncepcję wolności czystej, która z definicji nie tolerowała innych wolności - ani Boga, ani drugiego człowieka. Nie może być dwóch…
… „wolna decyzja” zamieniłem na „wolna wola”.
Nie warto używać jednej nazwy postmodernizm, gdyż nie jest to żadna szkołą filozoficzna. Dla swojego prywatnego rozróżnienia używam nazwy „mutacja postmodernistyczna”, którą charakteryzuje subiektywizm teorio-poznawczy, relatywizm moralny, antyfundamentalizm naukowy. Każde z tych określeń jest logicznie niespójne, stąd dodanie słowa mutacja wydaje…
… lecz o tym, że jest w człowieku sprawność sądzenia. Zgoda, jest, ale czy jest wolna? Święty argumentuje, że człowiek posiada wolną wolę, ponieważ jest rozumny, może swój rozum kierować ku różnym przedmiotom i w ten sposób dokonywać sądu. Jest to argument z zakresu kombinatoryki. To, że mamy x możliwości wyboru nie musi oznaczać, że ten wybór jest wolny. Z faktu ilościowego nie wynika zmiana jakościowa. Paradoksalnie skazaniec…
… ci odwołujący się do tradycji ateizmu egzystencjalnego, nihilizmu jak i współcześni neopragmatycy relatywizujący każdą rzeczywistość. Popularni postmoderniści nie prezentują bowiem oryginalnych idei lecz łączą różne kierunki tworząc w ten sposób swoją ideologię. Wszyscy oni zakładają a priori rozdział pomiędzy tym co należy do Boga a tym co do człowieka. Rozum, cudowne dziecko spuścizny kartezjańskiej, miałby…
... zobacz całą notatkę