Włodzimierz Propp „Morfologia bajki” 1. Wstęp Bronisława Gołębiowskiego (IX 1975 r.)
Kształt ludzkiego życia, choć oparty na fundamencie wartości trwałych, zmienny w czasie i przestrzeni, stanowi odwieczny przedmiot dociekań naukowych, kreacji artystycznych, osnowę wierzeń, mitów, wizji. Jest istotą kultury. Dzięki jej ogromnym możliwościom realizacji przekazu, utrwalania i wzbogacania wartości ( dorobek pokoleń przeszłych i doświadczenia współczesnych) kształt ludzkiego życia kondensuje się w określonych epokach rozwoju społeczeństw w niesłychanie sugestywne, o ogromnej sole oddziaływania na emocje, wyobraźnię, postawy ludzkie, skrótowe opowieści o istocie ludzkiego losu, przezwyciężanego nadludzkim wysiłkiem, bohaterstwem, szlachetnością, ofiarnością ( one decydują o zwycięstwie nad złem, siłą niszczycielską w stosunku do życia i ludzkich wartości. Takie mniej więcej jest kulturowe tło narodzin bajki. Bajka stała się projekcją ludzkiego losu, jako jego mityczne i magiczne uogólnienie, a zarazem zaklęcie na rzecz zwycięstwa - poprzez trud i walkę - bohatera sprawiedliwego nad złowieszczym.
Włodzimierz Propp (leningradzki etnolog w 1928 wydał „Morfologię bajki”) skoncentrował się na dokładnej strukturalno-typologicznej analizie bajki. Dzięki temu zaproponował pionierskie tezy i metody badawcze w humanistyce. Stał się pionierem strukturalizmu jako płodnej poznawczo metody analizy, szczególnie różnych pośrednich i uogólnionych utworów autointerpretacyjnych kondycji ludzkiej w ogóle: metoda ta była sprzeczna w wielu kwestiach z materializmem historycznym i dialektycznym.
„Morfologia bajki” powstała jako krytyczna rozprawa na rozpowszechnioną w latach dwudziestych w badaniach nad bajka dowolność klasyfikacji fabuł i dokonywany w jej ramach opis treści. Autor twierdził, że „dopóki nie istnieje poprawne opracowanie morfologiczne, dopóty nie może być właściwego opracowania historycznego”. Dalej pisze: „Jeśli nie potrafimy podzielić bajki na jej części składowe, to nie będziemy mogli dokonać prawidłowego porównania […] Jeśli nie umiemy porównać dwu bajek, to jak można badać związki bajki z religią, jak ja porównać z mitem? […] czy wreszcie jak wytłumaczyć podobieństwa bajek na całej kuli ziemskiej”.
Przekonanie o doniosłości tej problematyki kazało mu skoncentrować się na stu bajkach magicznych, wyodrębnić ich części składowe i następnie porównać ich stosunek względem siebie i względem całości. Propp stwierdził, że „jakkolwiek różnorodni są bohaterowie bajki, to często czynią to samo” (ważne jest, co robią bohaterowie, kto i jak czyni to problem badań podrzędnych). W bajkach magicznych „funkcje nie mogą rozkładać na wzajemnie wykluczające się ciągi” co oznacza że pod względem konstrukcji wszystkie bajki magiczne należą do jednego typu (Propp w swych badaniach wyodrębnił 31 funkcji osób działających działających 7 podstawowych ról, które one pełnią).
(…)
… następna funkcja logicznie i z artystyczną konsekwencją wynika z poprzedniej; żadna funkcja nie wyklucza innej, wszystkie tworzą jeden, nie zaś kilka ciągów. Bardzo dużo funkcji występuje parami( zakaz-naruszenie zakazu, walka-zwyciestwo, pościg-ocalenie), inne funkcje mogą występować grupami i stanowią zawiązanie akcji.
Czym jest dany schemat w stosunku do bajek? Jest jednostką miary. 1
nadawca - osoba…
…, odchodzi-umiera)
Bohater otrzymuje zakaz (nie rób tego i tego), odwróconą formą zakazu jest rozkaz lub propozycja. Potem następuje nieszczęście, choć w tym nieszczęściu może też być sporo szczęścia
Naruszenie zakazu, po czym do bajki wkracza nowa postać - antagonista bohatera, przeciwnik wyrządzający jakąś szkodę, krzywdę (smok, rozbójnik, diabeł, wiedźma)
Antagonista próbuje zdobyć wiadomość o bohaterze…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)