Wizje internalizacji kultury Wszystkie te treści, które społeczeństwo wpaja jednostce, zawarte są w obrębie kultury. Kultura stanowi taki wielki, bogaty arsenał wiedzy, wzorów, reguł, norm, wartości, symboli, z którego poza treściami wspólnymi dla całej zbiorowości (jak np. językiem) każdy korzysta selektywnie, w zależności od pozycji społecznych (ról), jakie pełni, i swoich przynależności grupowych. Inne treści przyswaja z kultury lekarz, inne adwokat, inne rolnik, inne marynarz. Czego innego uczy się dziecko, czego innego student, czego innego emeryt. Inne wzory są ważne dla księdza, a inne dla artysty. Kultura, a dokładniej ‐ jej wyselekcjonowane elementy oddziałują bezpośrednio na osobowość ludzi, zostają przez jednostki przyswojone czy, jak mówimy, ulegają internalizacji. Przekształcają się wtedy w prywatne, indywidualne przekonania, poglądy, motywacje, aspiracje, predyspozycje, kanony moralne, obyczajowe itp. Psycholog powie o ukształtowaniu się postaw, a więc tendencji do działania w pewien określony sposób. Ale na tym nie koniec, w życiu społecznym bowiem liczy się naprawdę to, co ludzie robią, nie tylko ich postawy, ale rzeczywiste dzia łania stanowiące ‐ jak pamiętamy ‐ konstytutywny składnik społeczeństwa. Druga faza procesu socjalizacji to zatem przejawianie się zinternalizowanych w osobowości treści kulturowych w działaniach, czyli inaczej ich eksternalizacja. Socjalizacja w pełnym sensie to proces dwuetapowy kształtowania działań ludzi przez kulturę. Ostatecznym efektem socjalizacji są określone działania. Aborygeni w Australii inaczej się ubierają, co innego jedzą, inaczej budują domy, inaczej wychowują dzieci, inaczej spędzają wolny czas, inaczej się pozdrawiają, inaczej chowają zmarłych niż współcześni Polacy, dlatego właśnie, że w procesie socjalizacji ich działania ukształtowała odmienna od naszej kultura. Osobowość stanowi tu tylko ogniwo pośrednie, ale w pełnym procesie niezbędne. Scharakteryzujmy dokładniej pierwszy etap procesu: kulturowe kształtowanie osobowości. Nie ma tu wśród teoretyków pełnej zgody. Można wskazać na trzy najważniejsze rekonstrukcje oddziaływania kultury na osobowość, których podstawowe różnice wynikają z odmiennego pojmowania osobowości. Jest to więc z natury rzeczy problematyka psychologii, a odwołam się tutaj do niej tylko w niezbędnym zakresie, w bardzo uproszczony sposób. Pierwsza rekonstrukcja mieści się w obrębie kierunku behawiorystyczne‐go, perspektywy silnie reprezentowanej w psychologii amerykańskiej, zapoczątkowanej w I połowie XX wieku przez Jamesa Watsona 1 . Osobowość rozumiana jest tutaj jako wyuczony repertuar zachowań, przez które jednostka reaguje na płynące z otoczenia bodźce. Podstawowy mechanizm socjalizacji to instrumentalne uczenie się, a więc dobór repertuaru zachowań w oparciu o efekty zachowań wcześniejszych. Człowiek, podobnie jak każdy inny gatunek zwierzęcy, ma pewną, genetycznie daną gamę zachowań typowych. Może zachować się w pewien sposób, a nie może w inny. Na przykład bez pomocy urządzeń technicznych nie może fruwać w powietrzu ani długo przebywać pod wodą, ani skakać dalej niż kilka metrów, ani żywić się planktonem. Może natomiast robić wiele innych rzeczy niedostępnych z kolei dla ptaków, lampartów czy wielorybów. Realizując te gatunkowo dostępne zachowania, człowiek osiąga pewne efekty; prowadzą one do pewnych skutków. Inaczej mówiąc, traktuje zachowania jako instrument realizacji swoich celów. Niektóre z osiąganych efektów są dla człowieka korzystne, zas
(…)
… osobowości, w superego. Zinternali‐zowane wzory kulturowe nie realizują się od razu i wprost w działaniach, lecz przechodzą skomplikowany proces uzgadniania z popędami biologicznymi, w wyniku czego ulegają kompromisowym modyfikacjom i przejawiają się w działaniach tylko częściowo. Ujęcie trzecie wywodzi się już nie z psychologii, lecz z socjologii. Najsilniej podkreśla rolę czynników społecznych. Określamy…
…. Tradycyjnie bowiem uczenie się pojmowano, stosując metaforę pustej tablicy (tabula rasa), z którą człowiek się rodzi i na której potem zapisuje się całe jego doświadczenie życiowe. Tablica jest dana biologicznie, a tylko to, co na niej zapisane, pochodzi z zewnątrz, z wykształcenia, wychowania, kontaktów społecznych. Tymczasem symboliczni interakcjoniści uważają, że sama tablica także wytwarza się w toku…
… jaźni, a także cała jej zawartość treściowa, są efektem socjalizacji. W procesie socjalizacji dokonującej się w grupach pierwotnych można wyróżnić trzy etapy, w zależności od specyfiki zachodzących tam interakcji. Etap zabawy to kontakty i interakcje spontaniczne, chaotyczne, nie związane jeszcze z żadną refleksją na temat partnera ani samego siebie. Wyobraźmy sobie dzieci w piaskownicy. Są razem…
… wszystkich przeciwko wszystkimʺ. Moralne postępowanie wymaga brania pod uwagę dobra czy interesów innych ludzi, a więc sprzeciwia się czysto egoistycznemu, hedonistycznemu zaspokajaniu popędów czy realizowaniu potrzeb. Ukształtowane superego (jak czasem potocznie mówimy ‐ „sumienieʺ) wchodzi więc w konflikt z id. Między tymi dwoma biegunami osobowości zachodzi nieuchronne napięcie, ponieważ superego blokuje…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)