Ustrój polityczny Republiki Francuskiej
Geneza ustroju republikańskiego
Ogólna charakterystyka Francji i ewolucji jej ustroju
W wielowiekowej historii Francji szczególną rolę odegrała rewolucja roku 1789, otwierająca okres kapitalistycznego rozwoju społeczeństwa. Obalenie feudalnej struktury społeczno - gospodarczej otworzyło szerokie możliwości rozwoju, widoczne także w dziedzinie ustroju politycznego. Ewolucja form polityczno ustrojowych jest ogromna, wystarczy wykazać, że od roku 1791 obowiązywało we Francji 15 konstytucji. Nie przypadkiem też nazwano Francję swoistym laboratorium wytwarzania form ustrojowych. Fakt uchwalenie aż 16 konstytucji w okresie niespełna 17 lat tylko pozornie świadczy o niestabilności ustroju. Występujące na przestrzeni prawie dwu wieków systemu polityczne sprowadzić można do sześciu: 1) monarchii parlamentarnej, 2) dyktatury jednostki, 3) rządów komitetowych, 4) republiki prezydenckiej, 5) republiki dyrektorialnej, 6) republiki parlamentarnej. Szczególną jednak żywotność wykazał ustrój parlamentarny występujący w formie monarchii parlamentarnej i republiki parlamentarnej.
Pierwsza republika istniała w latach 1792 - 1799, a więc w okresie rewolucji, i zastąpiona została rządami Bonapartego z początku jako konsula, a następnie cesarza. Druga Republika tzw. prezydencka istniała w latach 1848 - 1852, ustępując miejsca II Cesarstwu. Najdłużej trwała III Republika, powstała w roku 1871. Jej podstawy prawne określała Konstytucja z roku 1875. Okres ten zamyka klęskę Francji w roku 1940. Po wyzwoleniu w roku 1944 powstała IV Republika, której ustrój regulowała Konstytucja z roku 1946. Po burzliwych wydarzeniach z roku 1958, w metropolii i w Algierii, powstała V Republika, trwająca do dziś, opierająca ustrój polityczny na Konstytucji roku 1958 z późniejszymi zmianami.
Geneza i ewolucja III Republiki
Ostatnie ćwierćwiecze wieku XIX we Francji charakteryzuje osłabienie konfliktów społecznych po krwawym stłumieniu Komuny Paryskiej. W tym okresie Francja była krajem o charakterze rolniczo - przemysłowym.
Drugą cechą struktury społeczno - gospodarczej III Republiki w wieku XIX stanowił wysoki odsetek drobnej własności; zjawisko to występowało zarówno w rolnictwie, jak i w przemyśle.
Konsekwencje odnotowanych zjawisk stają się widoczne także w dziedzinie ustroju politycznego. Duża rola średniej władności w gospodarce narodowej wyznacza zarazem miejsce i znacznie drobnomieszczaństwa w życiu politycznym państwa.
Ustrój III Republiki określony został w Konstytucji roku 1875, składającej się z trzech odrębnych ustaw konstytucyjnych, które regulowały organizację, zasady działania władzy ustawodawczej i wykonawczej, a także określały stosunki między tymi władzami. Ustrój ten był rezultatem kompromisu między zwolennikami monarchii parlamentarnej a republikanami. Monarchiści zgodzili się na republikę, a republikanie na jej parlamentarny charakter nawiązujący w sposób widoczny do monarchii lipcowej z pierwszej połowy wieku XIX. Francja stała się pierwszą republiką parlamentarną.
(…)
… i ministrowie. Prezydenta wybierały połączone izby parlamentu na okres 7 lat, jego akty wymagały kontrasygnaty premiera i jednego z ministrów.
Stąd też kandydat desygnowany na stanowisko premiera miał stawać przed Zgromadzeniem Narodowym w celu uzyskania inwestytury i dopiero po jej otrzymaniu dobierał sobie gabinet i ponownie stawał przez Zgromadzeniem, aby uzyskać wotum zaufania.
Prezydent Republiki mógł rozwiązać Zgromadzenie Narodowe, ale tylko w przypadku gdy parlament odmówił rządowi wotum zaufania dwukrotnie w okresie 18 miesięcy lub jeśli w tym okresie uchwalił mu wotum nieufności, czyli stworzył kryzys gabinetowy, przy czym prezydent nie mógł korzystać z tego prawa w pierwszych 18 miesiącach po wyborach.
Konstytucja z roku 1946 powołała Komitet Konstytucyjny złożony z prezydenta Republiki…
… z istniejącego kryzysu.
De Gaulle wyraził zgodę na objecie steru władzy, jednak pod warunkiem że otrzyma inwestyturę i wotum zaufania dla rządu, nie stając osobiście przez Zgromadzeniem Narodowym. Warunek spełniono 1 czerwca 1958 roku, kiedy to Zgromadzenie Narodowe uchwaliło generałowi wotum zaufania. Położono w ten sposób kres IV Republice, a wydarzenia z wiosny 1958 roku zapoczątkowały nowe stosunki…
… wprawdzie wiele elementów parlamentaryzmu, ale z jednoczesnym wprowadzeniem elementów właściwych systemowi prezydenckiemu. W początkowym okresie system ten traktowano jako przejściowy, a M. Duverger jeszcze w roku 1961 opublikował książkę pod tytułem VI Republika i system prezydencki. Dał on wyraz stanowisku, że ewolucja ustrojowa we Francji będzie postępowała szybko i doprowadzi w najbliższym czasie…
… on szereg uprawnień osobistych, podejmowanych samodzielnie, za które nikt nie odpowiada przed parlamentem.
Nie jest to także w czystej postaci system prezydencki, skoro rząd wywiera aktywny wpływ na działalność parlamentu, jeśli utrzymany został samodzielny urząd premiera oddzielnie od urzędu prezydenta i rząd odpowiada przed parlamentem. Można więc charakteryzowany system określić jako parlamentaryzm…
… m. in. w określeniu roli oraz pozycji ustrojowej rządu. W ramach nowej konstrukcji ustrojowej przyjętej w konstytucji roku 1958 rząd jest organem samodzielnym, ale zarazem łączącym głowę państwa i parlament.
Odejście od systemu parlamentarnego widoczne jest także w niepołączalności (incompatibilitas) funkcji członka rządu z piastowaniem mandatu parlamentarnego.
Premier jest głównym pomocnikiem…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)