Pojęcie, funkcje i klasyfikacja ubezpieczeń gospodarczych
1.1. Rys historyczny ubezpieczeń
W okresie wspólnoty pierwotnej składki zdarzeń losowych są pokrewne w drodze zbiorowego wysiłku całej wspólnoty . Gdyż gospodarstwo jest wspólne i stratę odczuwa cała wspólnota, a nie tylko pojedyncza jednostka. Dlatego w tym okresie nie wykształciły się specjalne urządzenia gospodarcze łączące jednostki w celu pokrywania strat będących skutkiem zdarzeń losowych. Powstają one na gruncie gospodarki indywidualnej.
Dopiero ludy starożytne wprowadzają pojęcie ryzyka za opłatą i zrzeszanie się w celu wspólnego ponoszenia jego skutków Na przykład na zasadach pomocy wzajemnej opierały się znane kodeksowi Hammurabiego umowy uczestników karawan, które gwarantowały pokrycie strat poniesionych przez jednego z nich w czasie podróży .
W średniowieczu zaczątki ubezpieczeniowe występują w związkach tworzonych dla obrony wspólnych interesów. Związki te zwane gildiami udzielały pomocy w przypadku takich zdarzeń losowych jak: ognia, śmierci, kradzieży, wypadku, w podróży morskiej. W średniowieczu gildie rozwijały się głównie w krajach germańskich po to ,aby następnie przeniknąć do innych krajów, między innymi do Polski . Niektóre z nich stały się organizacjami pomocy wzajemnej i nosiły cechy zrzeszeń ubezpieczeniowych inne przekształciły się w związki obrony interesów grupowych. W okresie tym spotykamy się z transakcją zwaną kupnem renty polegającej na udzieleniu sumy pieniężnej przez jedną stronę drugiej stronie obciążając ją obowiązkiem płacenia kwot (rent) wieczyście lub do chwili wykupu renty lub do chwili śmierci osoby dającej pieniądze. Dwie pierwsze renty miały formę lokaty kapitału na procent, a wiec nie mogły dojść do skutku, ponieważ kościół zabraniał pobierania procentu, podczas gdy renta dożywotnia była jednym z pierwszych ubezpieczeń na życie. Właściwy jednak rozwój ubezpieczeń rozpocznie się od operacji spekulacyjnych polegających na odpłatnym przejęciu ryzyka w obrocie morskim. Była to tzw. pożyczka morska, która była udzielana w celu pokrycia strat towarów, ale również okrętu jako środka przewozowego. Mamy więc zaczątek ubezpieczenia cargo jak i casco. W 1230 roku papież Grzegorz IX zakazuje tych transakcji dlatego wkrótce zamiast umowy pożyczki morskiej pojawia się umowa fikcyjnego kupna-sprzedaży. Polegała ona na „zakupie” zagrożonych przedmiotów, ale zapłata za te przedmioty była odraczana i następowała w przypadku, gdy podróż zakończyła się niepomyślnie. Dodatkowo zawierana była umowa, wg której pomyślne zakończenie podróży unieważnia umowę kupna sprzedaży. Umowy te zawierane były w formie aktów notarialnych. Jednak już w XVI wieku akty notarialne są wypierane przez dokumenty prywatne zwane polisami, które oznaczały pokwitowanie ubezpieczenia transakcji morskich były interesem o dużym stopniu niebezpieczeństwa, toteż pojawia się operacja dzielenia ryzyka pomiędzy większą liczbę ubezpieczycieli. Dużą rolę w zawierani tych umów odegrali prywatni pośrednicy zwani maklerami. Są to początki koasekuracji i reasekuracji. W XV wieku pojawiła się nowa forma ubezpieczenia zwana zakładem, która czasem przenikła do wszystkich umów. Szybko jednak zakłady przestały być celem gospodarczym, ale stały się celem samym w sobie. Zaczęto zakładać się np. o życie panujących, o wynik podróży danego okrętu. Dlatego szybko zaczęto zabraniać takich umów. W XVII i XVIII wieku na podstawie doświadczeń z średniowiecza pojawiają się zaczątki statystyki ryzyka, kształt
(…)
… pięćdziesiątych XIX wieku w związku z rozwojem ruchu kolejowego powstaje w Anglii ubezpieczenie od wypadków, początkowo pokrywają one tylko ryzyko wypadków kolejowych, z czasem wypadki w przemyśle, w reszcie w ogóle na wypadki powodujące niezdolność do pracy lub śmierć. Pojawiają się też wtedy zaczątki ubezpieczeń odpowiedzialności cywilnej. W XIX wieku wprowadzono również przymusowe ubezpieczenie społeczne od wypadków. „W krajach, gdzie wprowadzono wypadkowe ubezpieczenia społeczne oparte na przymusie i monopolu, instytucje ubezpieczeń od wypadków skoncentrowały swą działalność na ubezpieczeniach indywidualnych oraz zbiorowych ubezpieczeniach nierobotniczych. Natomiast instytucje ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej skoncentrowały się na ubezpieczeniach odpowiedzialności z tytułu posiadania określonych…
…. Poza tym ustawodawca ustanowił system kontroli spełniania obowiązku ubezpieczenia i związane z tym sankcje. Do ubezpieczeń obowiązkowych powszechnych należą:
Ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych
Ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej rolników
Ubezpieczenie budynków w gospodarstwie rolnym od ognia i innych zdarzeń losowych
Ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej doradców podatkowych
Ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej niepublicznych zakładów opieki zdrowotnej
Ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej adwokatów, radców prawnych i notariuszy
Ubezpieczenie obowiązkowe szczególne to ubezpieczenia, których warunki ogólne ustala zakład ubezpieczeń. System kontroli związany jest licencjonowaniem i nadzorowaniem działalności. Do ubezpieczeń tych należą ubezpieczenia OC…
… 2000, s. 27
Tamże, s.27
Tamże, s.28
Por. Tamże, s. 38
Por. I. Kwiecień, Rys historyczny ubezpieczeń, w: pr. zbior. pod red. W. Ronki - Chmielewiec, Ubezpieczenia Rynek i ryzyko, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2002, s. 19
Por. Tamże, s. 24
Por. Tamże, s. 25
Por. Tamże, s. 29
Por. J. Łazowski, Wstęp do... op. cit. , s.23
Por. B. Hadyniuk, Ubezpieczenie jako urządzenie gospodarcze, w: pr…
… społeczne. Ubezpieczenia prywatne są to ubezpieczenia, które może prowadzić prywatna osoba prawna, będąca zakładem ubezpieczeń działającym na podstawie zezwolenia na prowadzenie działalności ubezpieczeniowej . Ubezpieczenia gospodarcze ze względu na kryterium przedmiotu dzielą się na ubezpieczenia osobowe i majątkowe, przedstawia to rysunek 1:
Rysunek 1.
Źródło: opracowanie własne na podstawie literatury.
Ubezpieczenia osobowe inaczej życiowe obejmują ochroną: życie, zdrowie i zdolności do pracy. Ubezpieczenie osobowe obejmuje:
ubezpieczenie na życie
ubezpieczenie posagowe, zaopatrzenie dzieci
ubezpieczenie na życie z funduszem inwestycyjnym
ubezpieczenie rentowe
ubezpieczenie wypadkowe
ubezpieczenie chorobowe
ubezpieczenie następstw nieszczęśliwych wypadków
Ubezpieczenie osobowe dotyczą ryzyk osobowych…
…. z osiągnięciem pełnoletności, narodzinami dziecka . Stąd w ubezpieczeniach osobowych nie znajduje zastosowania kategoria wartości przedmiotu ubezpieczenia, a wielkość sumy ubezpieczenia jest umowna, zależy więc od woli stron umowy ubezpieczenia i możliwości finansowych ubezpieczającego. Ubezpieczenia osobowe są głównie ubezpieczeniami długoterminowymi co wymusza szczególną ochronę ubezpieczonego zwłaszcza…
… mogą być również wspierane przez specjalne fundusze gwarancyjne (w Polsce np. Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny).
Kolejną zasadą jest zasada pełności ochrony ubezpieczeniowej dotyczącej poziomu pokrycia strat losowych przez odszkodowanie ubezpieczeniowe. Znalazła ona głównie zastosowanie w ubezpieczeniach majątkowych. „Zasada pełności ochrony ubezpieczeniowej postuluje zapewnienie ubezpieczonym takiego poziomu…
…:
na prewencję w postaci działania legislacyjnego (prewencja ogólna)
na prewencję w postaci działania gospodarczo-operatywnego i gospodarczo-organizacyjnego
Prewencja ogólna polega na takim kształtowaniu prawa aby zawierało normy, które nakłaniały by podmioty gospodarcze i społeczeństwo do zapobiegania i zmniejszania szkód poprzez tłumienie zjawiska szkodzącego.
Prewencje w postaci działania gospodarczego…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)