Apokryfy w średniowieczu i renesansie
Termin „apokryf” oznaczał pierwotnie utwór, powstały w pierwszych wiekach chrześcijaństwa, który naśladował Pismo Święte i chiał uchodzić za autentyczną księgę Starego i Nowego Testamentu. Apókryphos z gr. - ukryty. Apokryfy nie wchodzą do kanonu Pisma Świętego. Łacińskie wersje niektórych apokryfów Starego i Nowego Testamentu były znane i z pewnością chętnie czytane w Polsce średniowiecznej. Dowody ich popularności zachowały się w dość licznych rękopisach XV-XVI wieku o proweniencji kościelnej bądź monastycznej. Równocześnie z apokryfami właściwymi kopiowano zachodnioeuropejskie utwory średniowieczne o treści apokryficznej, traktując oba te typy piśmiennictwa jako równorzędne pod względem wiarygodności. Ich wysokie na ogół walory narracyjne i atrakcyjność materii fabularnej, w której oprócz nie znanych Pismu Świętemu szczegółów faktograficznych duża rolę odgrywał żywioł cudowności i fantastyki, czyniły z nich lekturę zaspokajającą zarówno ciekawość czytelników, jak ich potrzeby religijne. Przekładów apokryfów właściwych Nowego Testamentu ocalało niewiele i przeważnie mają charakter fragmentaryczny. Znajdują wśród nich teksty ewangeliczne, listy oraz urywek apokalipsy. W grupie ewangelii wyraźnie dominuje tematyka pasyjna inspirowana apokryfami starochrześcijańskimi należącymi do tzw. Cyklu Piłata. Na ów cykl składały się trzy części. Pierwszą tworzył obszerny utwór, w dawniejszych kodeksach pozbawiony tytułu, a przez wydawców zwany Acta Pilati bądź Gesta Pilati , niekiedy także Evangelium Nicodemi. Przedstawił on przebieg sądu nad Chrystusem, śmierć na krzyżu oraz Zmartwychwstanie. Według niektórych badaczy mógł powstać jeszcze w II wieku, według innych w IV wieku. Przypuszczalnie w IX wieku powstało pierwsze tłumaczenie łacińskie. Drugą część cyklu stanowił utwór powstały zapewne w kręgach judeochrześcijańskich na przełomie I i II wieku noszący tytuł Descensus ad inferos - Zstąpienie do otchłani, opowiadający o pokonaniu Piekieł i zbawieniu przebywających tam dusz ludzi sprawiedliwych. Teksty pochodzi z V wieku. W X stuleciu Descensus złączono z Gesta (Acta) Pilati, nadając powstałej w ten sposób całości wspólny tytuł Evangelium Nicodemi. Trzecia część cyklu, obejmująca różne drobne utwory, odmienne genetycznie, treściowo i formalnie, nie posiada już tej spójności. Przekład apokryfu Evangelium Nicodemi powstał pod piórem anonima może na przełomie XV/XVI wieku, ale jest nam znany tylko z dość niestarannej kopii Wawrzyńca z Łaska, wykonanej w roku 1544. W literaturze naukowej występuje ów przekład pod nazwą Ewangelii Nikodema. Polski tłumacz posługiwał średniowieczną łacińską wersją tekstu apokryficznego, znaną sobie bądź z jednego z trzech wydań inkunabułowych (1471-1473, ok. 1499, 1499-1500) pt. Historia sive Evangelium Nycodemi…, bądź z jakieś kopii rękopiśmiennej. Wersji łacińskiej trzymał się wiernie, dając przekład niemal dosłowny, niewolny wszakże od niewielkich skrótów i opuszczeń.
(…)
… historię pasji z równoległymi losami Marii, trzecia składa się z 22 rozdziałów i ukazuje dalsze dzieje Matki i Syna od śmierci krzyżowej, przez zmartwychwstanie Jezusa, wniebowzięcie Marii, a zamyka ją wizja Sądu Ostatecznego. Historia passionis - obok dziejów dzieciństwa Jezusa - należała do ulubionych tematów polskiej prozy apokryficznej. Naturalistyczne obraz tortur cielesnych - pasji związane…
… z jakieś kopii rękopiśmiennej. Wersji łacińskiej trzymał się wiernie, dając przekład niemal dosłowny, niewolny wszakże od niewielkich skrótów i opuszczeń. Do grupy apokryfów starochrześcijańskich związanych z osobą Jezusa, ale nie wchodzących w skład Cyklu Piłata, należał list Chrystusa do ludzi, znany z łacińskiej wersji pt. Epistola manu Dei scripta (List napisany ręka Boga). Wzmianki o nim pochodzą…
…, to opracowania w języku polskim doczekał się niewielki fragment apokalipsy św. Pawła. Tekst mieścił się w rękopisie zawierającym pisma teologiczne, apokryficzne i inne, spisanym w XV bądź XVI wieku. Nie jest on dosłownym tłumaczeniem, ale streszczeniem cząstki wizji, należącej do opisu wędrówki św. Pawła po piekle. Innym przełożonym na język polski i wydanym drukiem apokryfem Starego Testamentu był utwór…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)