Totalitaryzm i autorytaryzm (wg Juana Linza)
System totalitarny
Na samym wstępie swojej pracy Linz uwzględnia dyskusje, jakie toczyły się wokół definicji totalitaryzmu. Przedstawia definicję Carla Friedricha:
„Istnieje sześć czynników, które odróżniają ten reżim zarówno od starszych autokracji, jak i od heterokracji. Przywołują one fakty, co do których istnieje prawie powszechna zgoda. Są to: totalitarna ideologia, jedna partia związana z tą ideologią i zwykle kierowana przez jedną osobę - dyktatora, rozbudowany aparat tajnej policji, a także trzy rodzaje monopolu, czy mówiąc ściślej, monopolistycznej kontroli nad: środkami masowej komunikacji, siłami zbrojnymi przygotowanymi do działań operacyjnych oraz wszystkimi organizacjami, łącznie z gospodarczymi.”
Dla porównania przywołuje definicję Brzezińskiego, którą Linz uważa za bardziej esencjonalną:
„Totalitaryzm jest nową formą rządów, która mieści się w ogólnej klasyfikacji systemów dyktatorskich; jest to system w którym technologicznie zaawansowane instrumenty władzy politycznej są wykorzystywane bez ograniczeń przez scentralizowane kierownictwo określonego elitarnego ruchu w celu przeprowadzenia totalnej rewolucji społecznej, włącznie z kształtowaniem `nowego człowieka' na podstawie arbitralnych założeń ideologicznych, proklamowanych przez przywódców w atmosferze jednomyślności wymuszonej na całej populacji.”
Według Linza definicje te w pewnym stopniu dowodzą o współpracy większej części społeczeństwa z rządzącymi oraz ich zaangażowaniu w sferę polityczną w wyniku zastraszania bądź nagradzania. Państwo totalitarne dąży do zacierania granicy pomiędzy państwem i społeczeństwem, co ma prowadzić do wykształcenia się narodu całkowicie upolitycznionego. Linz jednak zdaje sobie sprawę z mglistości tej teorii argumentując, że w systemie totalitarnym problem napięć pomiędzy społeczeństwem, a systemem politycznym nie znika, a co najwyżej występuje w mniejszym wymiarze.
Linz wyróżnia wedle własnych rozważań trzy podstawowe cechy, które tworzą totalitaryzm: ideologia, jedna partia wraz z podporządkowanymi jej organizacjami politycznymi oraz władza skoncentrowana w rękach jednostki i jej współpracowników lub wąskiej grupy, która nie może być odsunięta od władzy przez społeczeństwo za pomocą metod pokojowych. Wyróżnione elementy występują we wszystkich systemach niedemokratycznych, jednak dopiero ich współistnienie pozwala nam nazywać dany ustrój totalitarnym.
Linz uważa iż władza ma charakter totalitarny jeśli ma ogólnie przyjętą ideologię, wedle której prowadzi swoje rządy, posiada wsparcie ze strony wojska i policji oraz istnieje powszechne i masowe uczestnictwo w partii i organizacjach jej podległych. Wspomniane organizacje polityczne (partia, satelickie organizacje masowe, regionalne organizacje partyjne, milicja partyjna), które tworzą system polityczny totalitaryzmu, mają jedynie charakter „wzmacniający” dla władzy, tzn. służą do tworzenia podstaw władzy. Znaczenie w życiu politycznym, już „stabilnego totalitaryzmu”, mają także powstałe przed rządzącą władzą instytucje takie jak: organizacje biznesu, kościół, armia. Mają one jednak charakter poboczny, gdyż służą do wspierania poszczególnych elit wewnątrz partii, które walczą o wpływy we władzy. Przywódcy tych instytucji mogą jedynie rywalizować o wpływy na poszczególne decyzje.
(…)
…. Inną cechą, o której wspomina Linz, jest zniszczenie lub przynajmniej znaczne osłabienie wszystkich organizacji i grup interesu, jakie istniały przed zagarnięciem władzy przez przywództwo. Możemy więc tutaj mówić o „politycznym monizmie”, czyli monopolu władzy. Warto jednak zauważyć, że w systemie totalitarnym występuje charakterystyczny dla państw demokratycznych pluralizm polityczny. Występuje…
… taką o to definicję systemów autorytarnych: „systemy polityczne o ograniczonym, zwolnionym z odpowiedzialności przed społeczeństwem pluralizmie politycznym, pozbawione odpracowanej wiodącej ideologii, ale z wyraźnymi cechami letalnymi, wolne od ekstensywnej i intensywnej mobilizacji politycznej, i takie, w których przywódca lub niekiedy mała grupa przywódcza dysponuje władzą o słabo określonych formalnych granicach, które jednakże w istocie łatwo przewidzieć.”
Reżimy autorytarne charakteryzuje ograniczony pluralizm. Ograniczenie pluralizmu może mieć charakter formalny lub zwyczajowy, może być mniej lub bardziej skutecznie narzucone. Chciano nawet nazwać ten system „ograniczonym monizmem”. Istotne jest to, że istnieją niezależne od państwa grupy mające pewien wpływ na procesy polityczne. Wszelako…
… pluralizmu i walki o władzę, co charakteryzuje demokrację. Z kolei mobilizacyjny reżim autorytarny przy społecznym poparciu dla partii może wprowadzić elementy konkurencyjności rozszerzając wolność polityczną. Mobilizacyjny reżim autorytarny podtrzymuje także zasadę bezpośredniego uczestnictwa obywateli w procesie politycznym. Dlatego też umiarkowanie mobilizacyjny reżim autorytarny w Turcji mógł po II…
…, Linz w swoich rozważaniach oparł się na poglądach innych uczonych. I tak Almond i Powell dokonują podziału na systemy autorytarne konserwatywne (Hiszpania), modernizujące (Brazylia) i wstępnie zmobilizowane (Ghana). Huntington rozdziela je z kolei na: jednopartyjne wyłączające i rewolucyjne oraz na jedno-partyjne rewolucyjne i ukształtowane. Edward Shils wyróżnia: deomkracje opiekuńcze, oligarchie…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)