TOKSYKOLOGIA Wykład 1 01-X-09 prof. dr hab. Anna Brzozowska
toksykologia_zywnosci.sggw.pl
Toksykologia - nauka o truciznach i zatruciach Z grackiego: - toksikon - trucizna
- logos - nauka
Toksykologia - dyscyplina naukowa, która bada aktualne lub potencjalne niebezpieczeństwo związane z działaniem na organizmy żywe substancji chemicznych (trucizn), bada mechanizmy działania trucizn, opracowuje sposoby rozpoznawania i leczenia zatruć, opracowuje sposoby zapobiegania zatruć.
Paracelsus - ojciec toksykologii - niemiecki lekarz, filozof, prekursor współczesnej medycyny:
„ Wszystko jest trucizną i nic nie jest trucizną, tylko dawka decyduje, że jakaś substancja nie jest trucizną”
„The dose makes the poison” Dla trucizn, zależność dawka - odpowiedź:
1 - zakres dawek bez obserwowanego działania 2 - wpływ na organizm, proporcjonalny do dawki
3 - zakres dawek o maks . działaniu
(współczesna definicja) trucizny - substancja, która wprowadzona w małych dawkach do organizmu wskutek swoich właściwości toksykodynamicznych może wywołać zaburzenia ustroju i jego śmierć
W praktyce za trucizny uznaje się te substancje, które związane są ze stosunkowo dużym ryzykiem działania szkodliwego Toksyczność - działanie niepożądane, wynikające z reakcji chemicznej lub fizykochemicznej pomiędzy związkiem chemicznym, który wniknął do ustroju a układem biologicznym (DNA, enzymy)
Ksenobiotyk:
- substancja chemiczna nie będąca naturalnym składnikiem organizmu
- substancja obca, egzogenna
z greckiego: ksenos - obcy
zatrucie:
proces chorobowy
z klinicznymi objawami podmiotowymi i przedmiotowymi
wywołany przez substancje chemiczne pochodzenia egzo- lub endogennego
podział zatruć ze względu na okoliczności ich powstania:
przypadkowe np. zdrowotne, pokarmowe
rozmyślne np. samobójcze, mordercze
podział zatruć ze względu na przebieg i nasilenie
ostre - jednorazowa dawka, objawy szybkie po kontakcie z substancją, gwałtowne
podostre
przewlekłe - ekspozycja przez dłuższy czas (efekt = dawka*czas)
czasami wyróżnia się również zatrucia podprzewlekłe
działy toksykologii:
humanotoksykologia
zootoksykologia
fitotoksykologia
działy toksykologii:
przemysłowa
środowiskowa
leków
żywności
pestycydów
(…)
… = nitrozoaminy)
LOSY TRUCIZN W ORGANIZMIE:
Droga i sposób dostawania się do organizmu
przewód pokarmowy
skóra
płuca
dożylnie, dootrzewnowo, podskórnie, domieśniowo
KREW I LIMFA
„first-pass-effect”
wątroba
żółć
Przez jamę ustną - droga pokarmowa, per os
Mechanizmy wchłaniania:
transport bez udziału nośników
persorpcja (międzykomórkowo, całe cząsteczki, komórki)
endocytoza (pinocytoza, fagocytoza)
wchłanianie konwencjonalne (przez pory)
dyfuzja bierna
przez pary jonowe
transport przy udziale nośników
dyfuzja ułatwiona
transport aktywny
Wchłanianie przez przewód pokarmowy zależy od:
rozpuszczalności substancji, wielkości cząsteczek
obecności związków chemicznych, przy udziale tych samych przenośników lub za pomocą tego samego mechanizmu
od pH treści pokarmowej (wpływa na rozpuszczalność)
od integralności błony kom., ukrwienia
miejsca wchłaniania substancji obcych w przewodzie pokarmowych:
jama ustna: nikotyna, cyjanki, nitrogliceryna, fenole, strychnina, kokaina, alkohol
żołądek: alkohol, nikotyna, cyjanki, kwas salicylowy, aspiryna, kofeina, teofilina
jelito cienkie: większość trucizna
jelito grube: związki wytworzone przy udziale mikroflory
zapobieganie wchłanianiu z przewodu pokarmowego:
substancje adsorbujące…
… - PŁYN MÓZGOWORDZENIOWY
Dyfuzja bierna (związki obce), transport aktywny (cukier, aminokwasy)
Zmiany w błonach powodują m.in.:
nadtlenki kwasów tłuszczowych, bodźce akustyczne
w życiu płodowym i u niemowląt obserwuje się większą wrażliwość
substancje litofilne przenikają łatwo np. metylortęć, nierozpuszczalne w tłuszczach trudno - musi być przenośnik
KREW - ŁOŻYSKO
Bariera dla związków silnie…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)