To tylko jedna z 11 stron tej notatki. Zaloguj się aby zobaczyć ten dokument.
Zobacz
całą notatkę
TEORIE W NAUKACH EMPIRYCZNYCH
Przez teorię rozumie się pojedyncze zdanie teoretyczne albo system powiązanych ze sobą zdań teoretycznych. Zdanie teoretyczne to zdanie zawierające terminy teoretyczne, których desygnaty nie są bezpośrednio obserwowalne (w przeciwieństwie do zdania obserwacyjnego, opisującego wyniki obserwacji). Funkcje teorii naukowych funkcja deskryptywna (opis)
funkcja praktyczna (wskazywanie reguł działania)
funkcja eksplanacyjna (wyjaśnianie)
funkcja predyktywna (przewidywanie) Funkcja OPISOWA - teoria dostarcza terminów do opisu rzeczywistości. Np. lekarz może powiedzieć, że u badanego "występują objawy paranoidalne i niepokój ruchowy, badany nie potrafi nawiązać kontaktu emocjonalnego z otoczeniem i jest stale napięty”.
Dziś podkreśla się, że język obserwacyjny jest uteoretyzowany a interpretacja wyników obserwacji zależy od teorii. Tym samym, podział pojęć na obserwacyjne i teoretyczne przestaje być ostry. Funkcja PRAKTYCZNA -- teoria mówi jak postępować aby osiągnąć jakiś cel (spowodować zmianę rzeczywistości). Funkcja praktyczna to zastosowanie teorii. Dyrektywy praktyczne można też formułować bez teorii, na podstawie doświadczenia. Dyrektywy takie mają jednak ograniczony zakres zastosowania. i 4) WYJAŚNIANIE I PRZEWIDYWANIE Wyjaśnianie, sprawdzanie (hipotez) i przewidywanie to, w sensie logicznym, wnioskowania odwołujące się do stosunku wynikania, w najprostszej formie - do relacji: p → q przewidywanie to szukanie następnika dla uznanego poprzednika (szukanie zdania q, które wynika z uznanego zdania p); w szczególności jest to dedukowanie zdań obserwacyjnych z uznanego prawa (praw) i pewnych przesłanek szczegółowych. „Jeśli zaszło X to (przewidujemy, że) zajdzie Y”
wyjaśnianie to szukanie poprzednika dla uznanego następnika (szukanie zdania p, z którego można wydedukować uznane zdanie q); w szczególności: szukanie prawa (praw) z których można wydedukować inne prawo lub zdanie obserwacyjne.
EXPLANANS - człon wyjaśniający EXPLANANDUM - człon wyjaśniany "Dlatego zaszło Y (explanandum) że zaszło X (explanans)".
Potwierdzenie empiryczne przewidywań wynikających z teorii traktuje się jako argument przemawiający za tym, że teoria dobrze wyjaśnia zjawiska w danej dziedzinie, natomiast niezgodność faktów z przewidywaniami może świadczyć o tym, że wyjaśnienie proponowane przez teorię jest błędne. Na przykład to, że potrafimy bardzo dokładnie przewidzieć ruchy ciał niebieskich, jest argumentem przemawiającym za tym, że współczesna teorie astronomiczne dobrze wyjaśniają ruchy tych ciał.
(…)
… to nie uważamy, aby długość cienia wyjaśniła długość masztu. Jeśli ekstrawersja i lęk są ze sobą skorelowane, to możemy przewidywać ekstrawersję na podstawie znajomości lęku i lęk na podstawie znajomości ekstrawersji. Nie jest jednak pewne czy którekolwiek z tych wnioskowań jest wyjaśnianiem (poziom obu tych zmiennych może być spowodowany jakimś trzecim czynnikiem).
RODZAJE WYJAŚNIEŃ 1. Wyjaśnianie…
… działania podmiotu? 1) WYJAŚNIANIE NOMOLOGICZNO-DEDUKCYJNE
(Hempel i Oppenheimer, 1948)
Wyjaśnianie faktów
a1) Nomologiczno-dedukcyjne (N-D) wyjaśnianie faktów: z dwojakiego rodzaju przesłanek: praw ogólnych (nomos) i warunków początkowych (Initial Conditions), czyli zdań szczegółowych stwierdzających fakty, dedukujemy wystąpienie jakiegoś faktu (ewentualnie - prawa empirycznego) 1) PRAWA OGÓLNE
2) WARUNKI…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)