Teoria wyboru publicznego
Teoria wyboru publicznego - Public Choice Theory:
Stosuje zasady standardowej analizy ekonomicznej do sfery zjawisk nierynkowych, bądź quasi-rynkowych;
Sferą zainteresowań teorii wyboru publicznego jest:
obszar decyzji politycznych, decyzji podejmowanych przez partie polityczne, przez wyborców, rząd;
kształtowanie się porządku publicznego, np. czy dany system społeczno-polityczny oparty jest na zasadach demokracji bezpośredniej, czy pośredniej, jednej formuły głosowania czy innej itd.;
mechanizm dostarczania dóbr publicznych, ile ma tych dóbr być, jak je finansować, czy służba zdrowia/szkolnictwo ma być dobrem publicznym czy rynkowym, itd.
wszystko co związane z podziałem PKB w sferze państwowej .
Początki - lata 40-te i 50-te XX wieku, Prekursorzy: Duncan Black, Kenneth Arrow, James Buchanan, Gordon Tullock, Mancur Olson.
Teoria wyboru publicznego nazywana jest ekonomiczną teorią polityki, „homo oeconomicus w sferze polityki”;
Jeden z najważniejszych motywów zajęcia się TWP przez ekonomistów: rozwój dziedziny finansów publicznych (mają one przełożenie na sferę rynkową)
Rozszerzanie się sfery publicznej we współczesnej gospodarce:
Teoria wyboru publicznego to szczególna postać teorii racjonalnego wyboru (powiązanie z ekonomią neoklasyczną). Podstawowe przesłanki metodologiczne dla teorii racjonalnego wyboru:
założenia behawioralne stanowiące podstawę analizy ekonomicznej (metodologiczny indywidualizm i założenie o racjonalności jednostek);
TWP stara się opisywać zjawiska polityczne przez analogię do rynku;
Konkretne problemy badawcze mają charakter podobny do tych, których rozstrzygnięciami zajmuje się tradycyjna teoria cen.
(Mechanizm rynkowy to mechanizm cenowy)
Przypomnienie: Sferę polityki traktuje się jak specyficzny rynek, na którym występuje strona podaży i popytu, mechanizm równoważący, itd.
Wybór przy pomocy pieniądza - RYNEK;
Wybór przy pomocy kartki do głosowania - POLITYKA, PAŃSTWO.
TWP można zaliczyć do nowej ekonomii instytucjonalnej, gdyż bada przede wszystkim proces kształtowania instytucji w sferze polityki. Obok TWP istnieje jeszcze Teoria Wyboru Społecznego (Social Choice Theory) - TWS ma charakter bardziej normatywny, modele, duuużo równań. Wspólne elementy TWP z teorią wyboru społecznego: TWP wykorzystuje osiągnięcia normatywnej TWS.
TWP rozwija się głównie w kierunku teorii opisowo-wyjaśniającej i predykcyjnej, chociaż D. Mueller wyodrębnia normatywną TWP. (D. Mueller - profesor uniwersytetu w Wiedniu, autor „
(…)
…, jeśli nomadów jest dużo, to tracimy orientację - wtedy postępując racjonalnie, nie wchodzi się w grę. Programy partyjne:
w systemie dwupartyjnym przy jednoszczytowym rozkładzie preferencji programy partyjne są do siebie podobne, elastyczne i wieloznaczne (w dojrzałych demokracjach zazwyczaj mamy układ dwupartyjny, lewica i prawica traci na znaczeniu, pozostaje centrum), w systemie wielopartyjnym są wyraźnie…
… w sektorze publicznym Indii (7% PKB w latach 60-tych),
Licencje importowe w Turcji (15% PKB w 1968 r.),
Transfery związane ze Wspólną Polityką Rolną UE,
„Przypadek Grabka” - ograniczenia w imporcie żelatyny w Polsce.
Politycy i urzędnicy w pogoni za rentą: Powiązania polityków ze sferą gospodarczą; Opóźnianie wydawania aktów wykonawczych do ustaw; Instrumentalne traktowanie prawa (stosowanie vacatio legis…
… ram instytucjonalnych dla działalności człowieka, tak w sferze gospodarczej, jak i politycznej; Teoria grup interesu i koalicji dystrybucyjnych:
Dlaczego ludzie podejmują działania zbiorowe, od czego zależy efektywność tych działań i jakie są skutki działalności grup interesu? Teoria pogoni za rentą (poszukiwania renty):
Jak można zarobić duże pieniądze angażując zasoby produkcyjne w działalność…
… polityczno-prawny jest dobrem publicznym, nieporządek jest publicznym złem” (Buchanan The Limits of Liberty 1975).
2.4 Teoria grup interesu i koalicji dystrybucyjnych
Inne podejście do kwestii dóbr publicznych:
Mancur Olson The Logic of Colletive Action 1965; The Rise and Decline of Nations 1982. Działanie grup interesów ma bardzo duży wpływ na gospodarkę. To od nich zależy, że jedne gospodarki rozwijają…
… państwowych, aby osiągnąć dla siebie korzyści (tak zwane renty). Np. taką grupą mogą być wykładowcy UW - w grupie mogą wywrzeć nacisk na parlament UW, aby przydzielono im dodatkowe fundusze, ulgi itp. Związki rent-seeking theory z innymi elementami teorii wyboru publicznego i nowej ekonomii instytucjonalnej: teoria regulacji i interwencjonizmu państwowego; ekonomiczna teoria demokracji; teoria grup interesu…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)