Teoria prawa w ZSRR - wykład

Teoria prawa w ZSRR i w państwach „realnego socjalizmu”:
Rewolucja komunistyczna definitywnie zrywała z dawnym porządkiem prawnym, wyrazem tego były m.in. pierwsze akty władzy radzieckiej. Wprowadzono m.in. sądy ludowe, nakazano stosować wyłącznie normy prawa zawartych w dekretach Rady Komisarzy Ludowych, a w razie braku odpowiednich przepisów prawnych, należało odwoływać się do „socjalistycznej świadomości prawnej”. Podstawą nauki i teorii prawa miały być założenia materializmu historycznego Marksa. Początkowo radziecka myśl prawna odwoływała się do teorii psychologii Petrażyckiego (np. Michaił Rejsner), z czasem jednak uznano ją za idealistyczną, dlatego próbowano stworzyć teorię wiążącą prawo z rzeczywistymi stosunkami społecznymi. Sami twórcy marksizmu nie zajmowali się prawem tak dogłębnie, jak stosunkami ekonomicznymi - było to zrozumiałe, ponieważ prawo było elementem nadbudowy społecznej i zawsze miało charakter klasowy. Piotr Iwanowicz Sztuczka (radziecki prawnik) zdefiniował prawo jako „system (albo porządek) społecznych stosunków, odpowiadających interesom klasy panującej i chronionych zorganizowaną jej siłą” (prawo, wg niego, to nie zbiór norm, ale efekt konkretnych stosunków społecznych). Radziecka myśl prawna, wczytana w pisma Marksa, Engelsa i Lenina, krytykowała ostro m.in. jurysprudencję interesów, solidaryzm i teorie pozytywizmu. Dopiero po przejęciu władzy przez Stalina, umocnieniu państwa i aparatu władzy, odrzucono traktowania prawa jako wytworu spontanicznie rozwijających się stosunków społecznych, podkreślając przede wszystkim przymusowy charakter porządku prawnego. Za prawo uznawano normy stanowione przez państwo i egzekwowane przy użyciu przymusu.
W państwach „realnego socjalizmu” można było odnaleźć podobne rozwiązania prawne, co w ZSRR, wynikało to przede wszystkim z ideologii marksizmu-leninizmu głoszonej „obowiązkowo” w bratnich krajach socjalistycznych. Ciekawym elementem np. polskiej definicji prawa z 1975 roku, było połączenie socjalistycznego pojmowania prawa z rozwiązaniami pozytywistycznymi (prawo służy klasie panującej, ale jest zabezpieczone przymusem państwowym). Ogólnie rzecz ujmując, można powiedzieć, że prawo zawsze było rozpatrywane jako zjawisko społeczne ze względu na swoją funkcję umacniania pożądanych stosunków społecznych. ... zobacz całą notatkę