Świadomość indywidualna a społeczna Za pomocą języka, który stanowi czerpane z kultury narzędzie, formułujemy idee, przekonania, poglądy. Nie oznacza to, że wszystkie stają się automatycznie elementami kultury. Wiele z nich stanowi nasze przeświadczenia prywatne, które zachowujemy dla siebie, nie dzieląc się z innymi. Nawet tomik poezji, który chowamy do szuflady i nie pokazujemy nikomu, nie staje się elementem kultury. Nie wchodzi bowiem ‐ jak powiadamy ‐ do „obiegu społecznegoʺ, nie staje się dostępny dla innych. Dopiero wtedy, gdy pewne idee, przekonania, poglądy są ujawnione publicznie, mają szansę wejść do kultury. Ale tylko szansę, bo publiczna widoczność nie wystarczy; trzeba jeszcze, aby zostały uznane, akceptowane przez innych członków węższej lub szerszej zbiorowości. Dopiero gdy są podzielane przez innych, gdy są przedmiotem pewnego konsensu, zyskują status Durkheimowskich „faktów społecznychʺ czy inaczej ‐ kulturowych. Bo dopiero wtedy odrywają się od tych, którzy je sformułowali, stają się czymś zewnętrznym wobec świadomości jednostkowych. A ponadto dopiero wtedy zaczynają wywierać na członków zbiorowości pewną presję, jako idee powszechnie uznawane, z którymi nie wypada się nie zgadzać. Określają to, w co się w danej społeczności wierzy, co się uważa, co się sądzi. Powracają wtedy niejako do świadomości jednostkowych, już nie swoich twórców, ale wszystkich innych członków zbiorowości, którzy przejmują je jako swoje, gotowi są za nimi argumentować i bronić ich. Oczywiście w ostatecznym rachunku myślą i formułują przekonania tylko jednostki. Ale gdy ich przekonania przejmowane są i akceptowane przez innych, gdy ulegają agregacji i uzgodnieniu, stają się ponadjednostkowymi wzorcami, schematami myślenia, które zaczynają zwrotnie oddziaływać na myślenie jednostkowe. Tylko w tym sensie mówić można o świadomości społecznej czy grupowej, a oczywiście nie w tym, że społeczność czy grupa są podmiotami myślącymi. Gdy pojawia się zbiorowy konsensus, dla każdego członka zbiorowości z osobna argumentem podstawowym staje się, że tak myśli wielu innych, z którymi, jako członkami naszej społeczności, identyfikuje się i utożsamia. Ponieważ taka argumentacja stosowana jest przez wszystkich, ulega wzajemnemu wzmacnianiu, i dzięki temu rozpowszechnione w społeczeństwie poglądy cechują się dużą inercją i odpornością na zmianę. Robią też wrażenie poglądów niewątpliwych, co do których nie może być alternatywy, a więc ulegają do‐gmatyzacji. Tym tłumaczyć należy, dlaczego niektóre przekonania trwają w świadomości społecznej przez całe epoki, nie ulegając zmianie nawet w zderzeniu z oczywistymi faktami czy doświadczeniami przeciwnymi. Są bowiem dla ludzi zobiektywizowane, w sensie inter‐subiektywności, zgodności z tym, co sądzą wszyscy. A taki sens obiektywności ma dla ludzi
(…)
… jako taka, stało się pewną całością realną. Taka świadomość globalna nie jest z pewnością udziałem wszystkich, ograniczona jest do elit intelektualnych, naukowych, politycznych, środowisk studenckich, uczestników nowych ruchów społecznych. Wyraża się w trosce o losy całej planety: problemy takie jak przeludnienie, wyczerpanie surowców, zniszczenie ekosfery, ocieplenie klimatu, endemiczne choroby, masowa nędza…
…. Jeszcze inny zawiera opinie o innych narodach, przyjaznych, konkurencyjnych albo wrogich. Wiążą się z tym poglądy na temat właściwego ułożenia relacji z innymi narodami, ich intencji, ewentualnych zagrożeń z ich strony, nadziei na pomoc i wsparcie, a także pożądanej polityki międzynarodowej. Inny typ zbiorowości wytwarzający wspólną świadomość to klasy społeczne. W ujęciu Karola Marksa i jego kontynuatorów, np…
…. W podobny sposób postrzegał specyficzną mentalność warstw społecznych Max Weber, mieszcząc ich sposoby myślenia, typowe idee i przekonania w ramach szerszej kategorii stylu życia. Dzisiaj taką analizę w odniesieniu do warstw czy środowisk społecznych prowadzi np. Pierre Bourdieu. Ważnym składnikiem emocjonalnym świadomości ukonstytuowanej na podstawie klasowej czy stratyfikacyjnej jest poczucie honoru…
… myślenia cechują pracowników nauki. W wielu badaniach stwierdzano swoisty syndrom świadomościowy wśród zawodowych wojskowych. Charakterystycznym czynnikiem emocjonalnym świadomości zawodowej jest duma zawodowa. W ramach pewnych organizacji, korporacji lub firm, przybiera ona postać dumy z konkretnego, sławnego miejsca pracy: czy to będzie Uniwersytet Jagielloński, czy korporacja SONY, czy Bank Handlowy…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)