Substancja - przypadłość Substancja - to byt samoistny nie potrzebujący do swego istnienia innego bytu.
Przypadłości (accidentalia) - to pewne cechy danej substancji nie należące do istoty tej substancji , to cecha, której istnienie lub nieistnienie nie powoduje zmiany danej substancji.
Przykład substancji - książka; jej przypadłości to np.: zielona, gruba etc. Takie przypadłości mogą jej towarzyszyć, ale bez nich książka dalej będzie książką.
Złożenie substancja - przypadłość jest jednym z najważniejszych. Substancji przysługuje „esse” - „być”. Przypadłości przysługuje „in-esse” - „być-w”.
Poza tym mamy do czynienia z czymś trzecim, z pojęciem bytu (poznawcze ujęcie bytu).
Substancja - przypadłość P ojęcie bytu Esse In-esse Byt obejmuje to, co substancjalne jak również to, co przypadłościowe (jakość, ilość, działanie, miejsce etc.)
B. Forma - Materia 1. Forma (Morfe) - to ogólna własność rzeczy i własność wspólna całemu gatunkowi, do którego dana rzecz należy; to własność, podlegająca poznaniu i definiowaniu. Wg Arystotelesa i Tomasza poznawalna jest tylko forma rzeczy. Innymi słowy to czynnik determinujący, określający daną rzecz - czynnik aktywny. Formy mogą być:
a) substancjalne - sprawiają, że dana rzecz jest właśnie tą rzeczą, a nie jakąkolwiek inną.
b) przypadłościowe - dotyczą określoności akcydentalnych (akcydens - przypadłość) np.: samochód waży 800 kg i ma 2,5 m. długości.
Taki sam podział dotyczy zmian zachodzących w bycie. Również mogą one być substancjalne - np.: spalenie książki - książka już nie jest książką, bądź przypadłościowe - np.: narysowanie kreski, włożenie kartki - książka nadal jest książką.
2. Materia - to, co jest określane - czynnik bierny - to, co jest determinowane. Mówimy o treściach substancjalnych i o substancjach. Dla Arystotelesa substancje fizyczne są pierwotne np.: książka, ale jej treść jest już substancją wtórną. Istotą książki jest to, czemu jest. Materia - podłoże zmiany zjawisk, to coś, co samo w sobie jest nieukształtowane i nieokreślone. Materia trwa (tw. Arystotelesa) pomimo zmian substancjalnych. Materia jest tym, czymś w substancji, co jest jej wielością i różnorodnością. Jest ona czynnikiem indywidualizującym - otóż dzięki formie dana substancja należy do danego gatunku, dzięki materii natomiast jest ona jednostką w ramach tego gatunku. Jednostka jako jednostka jest niepoznawalna - to, co w niej poznawalne to forma.
Rzeczy się indywidualizują dzięki materii (książka jest danym egzemplarzem, należącym do gatunku książki). Materia może być rozumiana jako:
(…)
… z istoty i istnienia. Zrąb swych przemyśleń w związku z tym zagadnieniem św. Tomasz zawarł w dziełku „De Ente et Essentia” - „O bycie i istocie”.
Centralnym problemem jest dla niego problem istnienia. Istota - cztery znaczenia tego słowa.
ISTOTA:
quidditas - coś-owatość (nie ma odpowiednika w języku polskim) - istotność, czym rzecz jest
essentia (esencja) - od słowa „esse” - bytowość (termin stosowany w Rzymie m. in. Przez Cycerona)
forma - intelligibilność
natura - istota w działaniu
Ad 1.
Cecha konstytuująca daną rzecz jako podmiot definicyjnego ujęcia. To, co zostaje oznaczone definicją. Coś-owatość człowieka - rozumność. Wg Arystotelesa - człowiek - zwierzę, obdarzone rozumem.
Innymi słowy - istotność to odpowiedź na pytanie - czym rzecz jest?
Ad 2.
Słowo pochodzi od „esse” - być. Rzeczownik odczasownikowy rodzaju żeńskiego od słowa „essentia” (bytowość).
Bytowość - Bytem w ścisłym słowa znaczeniu jest substancja, a dopiero potem dotyczy to słowo - przypadłości.
(Esencja bytu - wymiar bytu, który sprawia, że dana rzecz jest tym, czym jest, że jest w ogóle.)
Istotą („uzija”) dla Arystotelesa jest to, czym rzecz jest, a to jest przyczyną, dla której ta rzecz w ogóle jest.
Dla Tomasza z Akwinu…
…).
Filozofia (ratio) szuka bardziej „dlaczego jest” niż „dlaczego nie jest”. Szuka rzeczy ostatecznych (gr. eshaton - ostateczny; stąd eschatologia - nauka o rzeczach ostatecznych).
Istnienie możemy rozumieć:
quod est - czym rzecz jest - istota
quo est - dzięki czemu rzecz jest - istnienie
Arystoteles - „nie tym samym jest wiedzieć, czym jest człowiek, co wiedzieć, że człowiek jest”.
Św. Tomasz twierdził…
…, który jest poznawalny.
Ad 4.
Natura to jest pewna istota, ale przyporządkowana do określonego działania. Przykład z ptakiem: Ptak ma jakąś istotę. Jeśli stoi na parapecie ma pewną definicję. Kiedy się wzniesie w powietrze natura ptaka ujawniła się w jego działaniu. Esencją (istotą) człowieka jest rozum. Jego naturą jest kultura. A dokładnie tworzenie kultury.
„substantia (substancja), essentia, quidditas…
… z Demiurgiem - Wielkim Budowniczym. Chaos też był materią a Demiurg go uformował.
Akt kreacji jest kresem zdolności poznawczych człowieka, nie jest on w stanie zrozumieć przejścia od niebytu w byt. Poznanie zaczyna się od stworzenia. Człowiek ogranicza się do oceny, jakie jest to, co jest już stworzone; nie może poznać, dlaczego i jak. Jedyna odpowiedź na „jak” to - stworzenie z niczego (nieracjonalna…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)