200
Æwiczenie 24
STOPY £O¯YSKOWE
1. CEL ÆWICZENIA
Celem æwiczenia jest poznanie stopów stosowanych na panewki ³o¿ysk lizgowych i ich struktur.
2. WIADOMOCI PODSTAWOWE
Stopami ³o¿yskowymi nazywa siê stopy metali u¿ywane do wyrobu i wylewania
panewek ³o¿ysk lizgowych. Ich zadaniem jest zapewnienie jak najlepszej wspó³pracy
pomiêdzy panewk¹ a czopem. Ze wzglêdu na specyficzne warunki pracy ³o¿ysk lizgowych, materia³om na panewki stawia siê szereg wymagañ. Wynikaj¹ one z trzech
g³ównych w³aciwoci charakteryzuj¹cych przydatnoæ stopu jako materia³u na panewki. S¹ to: w³aciwoci ruchowe, które charakteryzuj¹ odpornoæ stopów ³o¿yskowych na zu¿ycie oraz zatarcie; w³aciwoci wytrzyma³ociowe okrelaj¹ce
odpornoæ stopu na cinienia wywierane na niego przez klin smarny w przypadku
tarcia p³ynnego oraz na naciski wywo³ane liniowym stykiem miêdzy czopem i panwi¹
podczas pracy w warunkach tarcia granicznego lub podczas postoju; odpornoæ na
pêkniêcia zmêczeniowe bêd¹ce z regu³y skutkiem zmiennych naprê¿eñ rozci¹gaj¹cych, powsta³ych w wyniku ugiêæ czopa i panwi, odkszta³ceñ pod wp³ywem temperatury oraz odkszta³ceñ pod wp³ywem cinienia hydrodynamicznego w warstwie smaru,
jak równie¿ sk³onnoci do wyst¹pienia siatki pêkniêæ typu zmêczeniowego pod wp³ywem drgañ w ³o¿ysku obci¹¿onym si³¹ o sta³ej wartoci; w³aciwoci antykorozyjne
okrelaj¹ce podatnoæ stopów na korozyjne dzia³anie kwasów organicznych zawartych w smarze.
Z w³aciwoci tych wynikaj¹ wymagania szczegó³owe spe³nienia których oczekujemy od stopu ³o¿yskowego. Mo¿na wród nich wymieniæ:
ma³y wspó³czynnik tarcia pomiêdzy materia³em panewki a powierzchni¹ wa³u,
dobr¹ odpornoæ na cieranie,
dobr¹ odpornoæ na zatarcie; podczas pracy ³o¿yska wystêpuje szereg dodatkowych czynników (niedostateczna g³ad czopu i panwi, niedok³adnoæ ustawienia,
zanieczyszczenia smaru itp.), które przyczyniaj¹ siê do kontaktu powierzchni lizgowych, nagrzania, lokalnego wytopienia czy punktowego spojenia z czopem.
Zdolnoæ ³o¿yska do przeciwdzia³ania temu zjawisku okrelany jako niewra¿liwoæ
na zacieranie siê,
Opracowa³: Roman O. Wielgosz
201
dobr¹ smarowalnoæ, pozwalaj¹ca na szybkie odnowienie przerwanej b³onki smaru pomiêdzy powierzchniami lizgowymi czopu i panewki, przez co nie dopuszcza
siê do bezporedniego kontaktu powierzchni tr¹cych,
zdolnoæ do wch³aniania przez stop twardych zanieczyszczeñ smaru; ³o¿ysko powinno mieæ zdolnoæ wt³aczania zanieczyszczeñ smaru w swa powierzchniê. Je¿eli obce elementy zostana wch³oniête przez stop, to przestaj¹ byæ grone. O ile
stop tej cechy nie posiada, ³atwo dochodzi do zatarcia. Niska twardoæ stopu ³o¿yskowego zwiêksza zdolnoæ wt³aczania.
du¿¹ wytrzyma³oæ mechaniczna zapewniaj¹ca przenoszenie znacznych cinieñ
filmu smarnego,
dostatecznie wysok¹ temperaturê topnienia zabezpieczaj¹ca przed uszkodzeniem przez smar w podwy¿szonych temperaturach pracy,
du¿¹ odpornoæ na korozjê chemiczn¹ pod wp³ywem dzia³ania kwasowych produktów rozk³adu smaru.
(…)
… ich zaletami s¹: dostêpnoæ, niska cena sk³adników,
du¿a przewodnoæ cieplna oraz niska temperatura topnienia. Stopów cynku u¿ywa siê
w s³abo obci¹¿onych ³o¿yskach. Nie znalaz³y one jednak szerszego zastosowania.
2.1.4. Stopy na osnowie aluminium
S¹ to stopy wielosk³adnikowe zawieraj¹ce takie dodatki, jak: mied, krzem, magnez, nikiel, cyna, o³ów, ¿elazo oraz antymon. Ich zastosowanie jest jednak ograniczone…
…, z drugiej za by
raczej siê wytopi³ ni¿ spowodowa³ przegrzanie osi wa³u, zatem, by temperatura
topliwoci by³a ni¿sza. Poza tym stop niskotopliwy jest ³atwiejszy w otrzymaniu
i ³atwiej nim wylewaæ panewkê, jednak ich temperatura topnienia nie mo¿e byæ
zbyt niska, aby nie miêk³y one w czasie nagrzewania siê przy pracy
nisk¹ cenê.
Tak wielka iloæ czêsto wzajemnie sprzecznych ¿¹dañ od stopów ³o¿yskowych…
…. Zosta³y one w 1839 roku
opatentowane przez Izaaka Babbita i s¹ obecnie nazywane babbitami. Oprócz cyny
zawieraj¹ 9-10 % antymonu i 3 - 6 % miedzi. Osnowê tych stopów stanowi roztwór
antyminu i miedzi w cynie, który jest miêkki i ci¹gliwy, twardszy jednak od cyny.
W osnowie rozmieszczone s¹ graniaste kryszta³y zwi¹zku SnSb, a obok nich iglaste
wydzielenia zwi¹zku Cu6Sn5.
205
Jako tañsze wprowadzono…
…, zawieraj¹
jako dodatki wapñ, stront, bar i inne. Pierwiastki te tworz¹ z o³owiem twarde zwi¹zki
(np. Pb3Ca, Pb3Ba). Celem utwardzenia o³owiu dodaje siê do stopu sód, który tworzy
dyspersyjne wydzielenia Pb12Na5.
Stopy na osnowie kadmu charakteryzuj¹ siê bardzo dobr¹ odpornoci¹ na cieranie, dobr¹ twardoci¹ i wytrzyma³oci¹ w podwy¿szonych temperaturach. Zawieraj¹
oko³o 98 % kadmu z dodatkami niklu…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)