STANISŁAW STASZIC O EDUKACJI PUBLICZNEJ Zamieszczony fragment Instytucji, czyli ustanowy edukacji publicznej. Pochodzą z ostatniego rozdziału zamykającego Ród ludzki . W końcowych rozdziałach tego dzieła S. Staszic rozważa zagadnienia konstytucyjnego jednowładztwa, zagadnienie zrzeszenia narodów, konstytucje, urządzenia cywilizacyjnej w społeczeństwie, wybór reprezentantów narodu i ich czynności, organizację obrony powszechnej i zagadnienia wychowania.
INSTYTUCJA CZYLI USTANOWA EDUKACJI PUBLICZNEJ
Edukacja publiczna jest jedna z najistotniejszych instytucji cywilizacji narodów. Dzieli się na dwie części: na wychowanie i na oświecenie. Część pierwsza powinna być urządzona w rodzinach, cześć druga w publicznych szkołach.
Wychowania przedmiotem jest zachowanie i umocnienie zdrowia, ukształcenie ciała, nadanie dobrych obyczajów, praktycznej religii i praktycznej moralności.
Prawodawca chcący mieć w społeczeństwie ludzi moralnych, powinien najpierw starać się urządzić doskonale rodziny. W nich zaprowadzić zupełną władzę mężów i ojców i tym wskazać przepisy do wychowania dzieci. Mąż, ojciec powinien być swych dzieci kapłanem, czyli właściwej w swojej religii praktycznym nauczycielem. Ojciec sam stanowi względem swoich dzieci zabaw, religii, nauki, szkoły publicznej, towarzystwa i stanu. Dzieci w czasie wychowania, w czasie zostawania pod władza ojców, nie mogą znajdować się na żadnych publicznych ani prywatnych igrzyskach, widowiskach, zabawach, ucztach, zgromadzeniach, obiadach.
W domach religijnych, dobroczynności, czyli w domach praktycznej moralności, osobno płeć męska, osobno płeć żeńska mieścić się powinna.
Wychowanie trwa dopóki dzieci pod władzą ojców zostawać mają: córki dopóki nie pójdą za mąż, synowie dopóki nie staną się przez małżeństwo ojcami. Żaden jeszcze nie będący ojcem ani mężem nie może być sędzią ani żadnym urzędnikiem. Społeczeństwo feudalne . Wszystkie europejskie społeczeństwa pochodzą z towarzystw feudalnych. Wszystkie maja dotąd jeszcze grube feudalizmu ryzy i główne zasady. W społeczeństwach feudalnych niemożliwa jest moralność, bo moralność zasadza się jedynie na miłości bliźniego. W społeczeństwach feudalnych miejsce miłości bliźniego zastępują przemoc i bojaźń. Dlatego w takich społeczeństwach jest nieustanna i tajemna wojna jednych z drugimi, wojna uległych przeciw przemożnym, wojna ubogich przeciw bogaczom, wojna słabych przeciw mocnym; na ogół nie ma ludzi bliźnich, nie ma ludzi braci; człowiek jednego stanu nie ma uczuć bliźniego wobec drugiego stanu, ale ma usilne skłonności do rachowania swoich wyłącznictw, swoich feudalnych dzierżaw z krzywd drugich; ma niechęć, ma nieufność nieprzyjaciół ku nieprzyjaciołom, uciśnionego ku uciskającym, człowieka przyrodzenia ku wyłącznikom feudalizmu, ku wyłącznikom z człowieczeństwa. Dzieje wieków są dowodem, że nie sposób jest zaprowadzić i ustalić moralność w społeczeństwach feudalnych, w towarzystwach pochodzących z feudalizmu. Poświadczają to zarówno czasy barbarzyństwa i ciemnoty m jak czasy cywilizacji i oświecenia. W społeczeństwach takich trzeba usiłować wykorzenić z nich ducha wyłącznictwa, który nieustannie i uporczywie działając z początku osłabia, z czasem zupełnie zatłumia miłość ludzi. Trzeba reformowanym towarzystwom nadać za główną zasadę miłość bliźniego, bo ta jest twórczą zasada prawdziwej moralności boskiej, moralności chrześcijańskiej.
(…)
… i umiejętności. Tak przynajmniej jedna szkoła ma się znajdować w każdym województwie. Do tej szkoły nie będzie przyjęty, kto nie skończy szkoły elementarnej miejskiej i nie złoży zaświadczenia z jej egzaminu. Nauka matematyki w całej swej teorii, geometria, trygonometria, algebra do czwartego stopnia włącznie, historia naturalna e wszystkich trzech działach, fizyka, chemia, języki, szczególnie język krajowy…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)