ZAJĘCIA VII - OŚWIATA NA TERENACH ZABORU PRUSKIEGO I ROSYJSKIEGO PO 1830 ROKU -TEKSTY ŹRÓDŁOWE WOŁOSZYN: STANISŁAW STASZIC O EDUKACJI PUBLICZNEJ Zamieszczony fragment Instytucji, czyli ustanowy edukacji publicznej. Pochodzą z ostatniego rozdziału zamykającego Ród ludzki . W końcowych rozdziałach tego dzieła S. Staszic rozważa zagadnienia konstytucyjnego jednowładztwa, zagadnienie zrzeszenia narodów, konstytucje, urządzenia cywilizacyjnej w społeczeństwie, wybór reprezentantów narodu i ich czynności, organizację obrony powszechnej i zagadnienia wychowania.
INSTYTUCJA CZYLI USTANOWA EDUKACJI PUBLICZNEJ
Edukacja publiczna jest jedna z najistotniejszych instytucji cywilizacji narodów. Dzieli się na dwie części: na wychowanie i na oświecenie. Część pierwsza powinna być urządzona w rodzinach, cześć druga w publicznych szkołach.
Wychowania przedmiotem jest zachowanie i umocnienie zdrowia, ukształcenie ciała, nadanie dobrych obyczajów, praktycznej religii i praktycznej moralności.
Prawodawca chcący mieć w społeczeństwie ludzi moralnych, powinien najpierw starać się urządzić doskonale rodziny. W nich zaprowadzić zupełną władzę mężów i ojców i tym wskazać przepisy do wychowania dzieci. Mąż, ojciec powinien być swych dzieci kapłanem, czyli właściwej w swojej religii praktycznym nauczycielem. Ojciec sam stanowi względem swoich dzieci zabaw, religii, nauki, szkoły publicznej, towarzystwa i stanu. Dzieci w czasie wychowania, w czasie zostawania pod władza ojców, nie mogą znajdować się na żadnych publicznych ani prywatnych igrzyskach, widowiskach, zabawach, ucztach, zgromadzeniach, obiadach.
W domach religijnych, dobroczynności, czyli w domach praktycznej moralności, osobno płeć męska, osobno płeć żeńska mieścić się powinna.
Wychowanie trwa dopóki dzieci pod władzą ojców zostawać mają: córki dopóki nie pójdą za mąż, synowie dopóki nie staną się przez małżeństwo ojcami. Żaden jeszcze nie będący ojcem ani mężem nie może być sędzią ani żadnym urzędnikiem.
Społeczeństwo feudalne . Wszystkie europejskie społeczeństwa pochodzą z towarzystw feudalnych. Wszystkie maja dotąd jeszcze grube feudalizmu ryzy i główne zasady. W społeczeństwach feudalnych niemożliwa jest moralność, bo moralność zasadza się jedynie na miłości bliźniego. W społeczeństwach feudalnych miejsce miłości bliźniego zastępują przemoc i bojaźń. Dlatego w takich społeczeństwach jest nieustanna i tajemna wojna jednych z drugimi, wojna uległych przeciw przemożnym, wojna ubogich przeciw bogaczom, wojna słabych przeciw mocnym; na ogół nie ma ludzi bliźnich, nie ma ludzi braci; człowiek jednego stanu nie ma uczuć bliźniego wobec drugiego stanu, ale ma usilne skłonności do rachowania swoich wyłącznictw, swoich feudalnych dzierżaw z krzywd drugich; ma niechęć, ma nieufność nieprzyjaciół ku nieprzyjaciołom, uciśnionego ku uciskającym, człowieka przyrodzenia ku wyłącznikom feudalizmu, ku wyłącznikom z człowieczeństwa. Dzieje wieków są dowodem, że nie sposób jest zaprowadzić i ustalić moralność w społeczeństwach feudalnych, w towarzystwach pochodzących z feudalizmu. Poświadczają to zarówno czasy barbarzyństwa i ciemnoty m jak czasy cywilizacji i oświecenia. W społeczeństwach takich trzeba usiłować wykorzenić z nich ducha wyłącznictwa, który nieustannie i uporczywie działając z początku osłabia, z czasem zupełnie zatłumia miłość ludzi. Trzeba reformowanym towarzystwom nadać za główną zasadę miłość bliźniego, bo ta jest twórczą zasada prawdziwej moralności boskiej, moralności chrześcijańskiej.
(…)
… aniżeli gimnazjalne, klasyczne, czyli te potrzebniejsze są nam szkoły realne aniżeli gimnazja.
W szkołach realnych głównym przedmiotem są nauki przyrodzone: matematyka stosowana, fizyka, chemia, botanika, mineralogia, zoologia, geografia, statystyka, arytmetyka, historia powszechna i języki: polski, niemiecki, francuski i angielski. Gimnazjum sposobi na ludzi uczonych, szkoła realna - na przemysłowych i światłych obywateli.
Szczególne korzyści szkoła realna w Poznaniu może przynieść:
Rolnictwu krajowemu - historia naturalna traktuje o rzeczach najbardziej rolnika obchodzących, który ziemię uprawia i obsiewa, z hodowania roślin głównie ciągnie zyski. Kto chce być dobrym rolnikiem, koniecznie potrzebuje znać botanikę, zoologię i mineralogię tak teoretycznie jak praktycznie. Matematyka stosowana uczą…
… włącznie, historia naturalna e wszystkich trzech działach, fizyka, chemia, języki, szczególnie język krajowy i język powszechny w Europie, literatura historia powszechna w ogólności, a w szczególności historia narodów europejskich, prawa cywilne i kryminalne krajowe. Moralne stosunki między sobą obywateli, ich stosunki z wszelkimi urzędnikami województwa, powinność i władza urzędników względem obywateli
Do innych wszystkich w tej szkole nauk i umiejętności będą używane jedynie tylko książki elementarne, przepisane przez magistraturę nad edukacja położoną.
Szkoła piąta jest szkołą główną.
Na 12 liceów, czyli szkół wojewódzkich potrzeba przynajmniej jednej szkoły głównej, która ma się składać z wydziałów.
W pierwszym wydziale: historia naturalna, fizyka, matematyka, chemia, astronomia, system świata i jego odwieczne ustawy…
… one dzieciom. Nie powinien też się zrażać, że początkowo rzemieślnicy mogą się śmiać, że przyprowadza uczniów i w zakładach daje im nauki.
- te przechadzki, obrazki, objaśnienia, opisy, rozmowy i powieści są wstępnym a koniecznym przygotowaniem do późniejszych nauk realnych. Bez takowego przygotowania byłaby cała nauka historii naturalnej, geografii, historii ojczystej i powszechnej, fizyki, technologii…
…, kształci i uczy, że starsi tylko w pomoc iść mu powinni. Świat swym urokiem i rozmaitością tak na jego zmysły bije, że ono wszystkie nawijające mu się przedmioty chce nazwać. Z każdego wyrażenia dziecię zdać sobie sprawę pragnie i dlatego bez znużenia zadaje pytania. Pragnie poznać cały świat zmysłowy.
- męczymy i nużymy dzieci pięcioletnie obumarłymi głoskami, suchymi elementarzami, a nawet często…
… się i kształceniu iść z pomocą i tylko wybrykom jego drogę zagradzać. Dlatego należy wprzód budzić i kształcić uczucie religijne, sumienie i wiarę dziecka, a dopiero podawać mu dogmatyczne wiadomości z religii. Dlatego przed nauką czytania kładziemy naukę o rzeczach pod zmysły podpadających.
- nim dziecko głoski poznawać zacznie albo do elementarza zasiądzie, powinno wpierw zaprawić i wykształcić rozum, pamięć…
… też nauczyciel elementarny - obok czytania i pisania - dzieci po wsiach, a szczególnie w mieście uczyć ma i powinien realiów.
Niższym urzędnikom, czyli subalternom.
Tak więc pozostałoby gimnazjum instytutem przygotowawczym tylko dla tej młodzieży, która poświęcić się pragnie ścisłym naukom, jako to filologii, prawu, teologii, medycynie i umiejętnym badaniom nauk przyrodzonych. Dla reszty zaś młodzieży…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)