To tylko jedna z 2 stron tej notatki. Zaloguj się aby zobaczyć ten dokument.
Zobacz
całą notatkę
Sprangerowska teoria kultury i interpretacji
EDWARD SPRANGER (1882-1963)
(na podstawie: O teorii rozumienia i psychologii nauk o duchu)
1. Czym jest wg Sprangera duch i nauki o duchu?
Duch to subiektywny sposób przeżywania bytów idealnych, pozaczasowych i pozaprzestrzennych: Prawdy w przeżyciach poznawczych, Piękna w estetycznych, Korzyści w ekonomicznych, Miłości w życiu społecznym, Wolności w sferze politycznej i Wiecznej Szczęśliwości w przeżyciach religijnych. Nauki o duchu mają powiedzieć, jak dokonuje się to przeżywanie. Rozumienie fizycznych, cielesnych dóbr kultury jest związane z osobistym sposobem przeżywania idei.
2. Co wg Sprangera umożliwia rozumienie?
Przede wszystkim, inaczej niż u Diltheya, nie jest ono związane z przebiegiem osobistych przeżyć psychicznych, ponieważ własne, realne przeżycia pozostają zawsze oddzielone od treści cudzej duszy. Głębie subiektywnych przeżyć jednostki są tylko jej dostępne i nikt nie może do nich w pełni dotrzeć, czyli przeżyć ze swojego puktu widzenia. Właściwy problem rozumienia leży w „związkach wewnętrznych stanów duszy”, danych a priori prawach przebiegu przeżyć psychicznych. Rozumienie jest umożliwiane przez wspólność, powszechność tych praw. Ponadto, rozumienie dotyczy tylko tego, co wyrasta z sensownych aktów ludzkich, zdarzenia bezosobowe mogą być natomiast wyjaśniane. 3. W jaki sposób istnieje kultura (czyli to, co rozumiane)?
Możemy wydzielić trzy rodzaje bytu: fizyczny (przedmiotowy), psychiczny (subiektywny) i idealny. Kultura w specyficzny sposób uczestniczy we wszystkich trzech. Strona fizyczna: książki, obrazy, budowle etc.
Strona psychiczna: obiekty fizyczne są powiązane z ludźmi, psychicznymi subiektami, którzy je przeżywają. Są postrzegane, oceniane, pożądane i ożywają w istnieniu psychicznym
Strona idealna: jednak obiekty kultury istnieją także niezależnie od przeżycia, i to nie tylko na sposób fizyczny. Obiekty posiadają wartość nawet jeżeli nikt ich nie wartościuje. Sposób istnienia bytów kultury jest niezależny od możności bycia przeżywanym. Są autonomiczne w sensie niezależności od psychicznego ożywienia. Kultura wykracza poza aktualne i potencjalne przeżycia psychiczne.
A jednak w kulturze nie ma czystych obiektywności, które byłyby totalnie niezależne od czasu, przestrzeni i indywidualnego sposobu przeżywania, nie jest ona czystą Prawdą ani Pięknem. Rozumienie jest, w przeciwieństwie do wczuwania (znowu krytyka Diltheya), takim aktem, który ściśle spaja obiektywność (idealność) z subiektywnym podłożem, czyli łączy to, co zewnętrzne z tym, co wewnętrzne. Zjawiska kulturowe są zawsze albo subiektywnie zabarwionymi obiektywnościami (gdy rozumiane) lub obiektywnym wyrazem przeżyć (gdy tworzone).
(…)
… subiekt-obiekt. Nawiązanie do tradycji myślenia zapoczątkowanej przez Bazylego Wielkiego (329-379) - próbował on pogodzić dwie definicje piękna: jedną ujmującą je jako wynik proporcji i drugą, opisującą je jako blask. Dokonaną przez niego syntezę przywołał Tatarkiewicz: „Bo światło ma również właściwą proporcję, właściwy stosunek. Nie jest to stosunek jego części między sobą, lecz jego stosunek…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)