Sonet i triolet.
Sonet (staroprowans. sonetto = piosenka, dźwięczna pieśń) - jeden z klasycznych i najbardziej kunsztownych gatunków lirycznych, ukształtowany w XIII w. na gruncie poezji włoskiej pod wpływem wzorów liryki arabskiej i prowansalskiej, przez lata stanowiący świadectwo mistrzostwa i wirtuozerii słownej poetów. Sonet składa się z 14 wersów (pisanych zazwyczaj wierszem 11-zgłoskowym bądź 13-zgłoskowym) skupionych w dwóch strofach 4-wersowych (tetrastychach) oraz dwóch 3-wersowych (tercynach), przy czym czterowiersze pełnią funkcję opisową, zaś tercyny, zwłaszcza ostatnia z nich, mają najczęściej charakter zwięzłej, refleksyjnej puenty, podsumowującej, nieraz w sposób aforystyczny, zarysowany we wstępie wiersza problem czy zagadnienie. Ze względu na budowę wiersza w literaturze europejskiej najbardziej upowszechnił się, począwszy od XIII-XIV w. (twórczość Dantego Alighieri i Petrarki, włoski wzorzec sonetu składający się z dwóch czterowierszy o układzie rymów okalających (abba abba) i dwóch tercyn o rymie podwójnym (cdc cdc) lub potrójnym (cde cde).
Dużą popularnością cieszył się także sonet francuski-marotyczny (uprawiany w XVI w. np. przez J. Kochanowskiego), gdzie dwie końcowe tercyny zastąpione zostały kombinacją czterowiersza i dystychu (strofy 2-wersowej).
Sonet szekspirowski (angielski). Odmiana sonetu w Anglii (XVI w.), używana również przez W. Shakespeare'a, od którego wzięła nazwę. W stosunku do włoskiego i francuskiego powiększa liczbę rymów do 7, obejmuje 4 tetrastychy i zamykający dystych, w którym mieści się zwykle konkluzja.
Sonet wydłużony. Układ stroficzny składający się z dwu zwrotek 4-wersowych, charakterystycznych dla sonetu, oraz z dowolnej liczby strof 3-wersowych.
Sonety wieńcowe (sonetti a corona). Kunsztowny układ 14 lub 15 sonetów zbudowanych w ten sposób, że wersy pierwszego sonetu powtarzają się kolejno jako pierwszy wers następnych sonetów.
Sonet w Polsce. Sonet, pierwotnie wzorowany na modyfikacji francuskiej, został wprowadzony przez J. Kochanowskiego i był używany przez M. Sępa Szarzyńskiego. Po okresie zaniku sonetu w poezji reaktywował go A. Mickiewicz i romantyzm, a wpływ Mickiewicza spowodował takie upowszechnienie sonetu, że stał się on jakby sprawdzianem kunsztu poetyckiego. Poza twórczością kilku poetów Młodej Polski na ogół w poezji polskiej panuje klasyczny sonet włoski.
Triolet. Układ stroficzny 8-wersowy o 2 rymach w układzie abaaabab i dosłownym albo wariacyjnym powtórzeniu pierwszego wersu w czwartym i siódmym, a drugiego w ostatnim. Forma przejęta z poezji francuskiej i szczególnie żywotna w Polsce w okresie romantyzmu. Np. pierwszy polski triolet z 1816 r., podpisany kryptonimem J.D.M. [Józef Dioznizy Minasowicz]:
Strzec razem serca i trzody
(…)
… epizodycznej, relacje między zdarzeniami są luźne - zdarzenia układają się w samodzielne epizody. Fabuła dramatyczna. Klasyczna fabuła dramatu europejskiego jest zwarta, jednowątkowa i prosta - występuje w niej jeden zasadniczy konflikt, a wszystkie zdarzenia biegną nieubłaganie do określonego punktu kulminacyjnego. Typowe dla klasycznej kompozycji dramatu jest także zdarzenie stanowiące zasadniczy zwrot…
…. Tego rodzaju układ akcji klasycystyczna poetyka utrwaliła w zasadzie jedności akcji. W przypadku dramatu elżbietańskiego czy barokowego dramatu hiszpańskiego rzadko występuje jeden punkt kulminacyjny. Poza tragediami w fabule nie ma też często wyraźnego zamknięcia. Tendencje tego rodzaju wystąpiły jeszcze silniej w dramacie romantycznym, obejmując nawet utwory w których dominuje zabarwienie tragiczne.
Fabuła…
… w powieści dokonuje się zwłaszcza na terenie prozy powieściowej, który wyrosła z inspiracji dwóch wielkich pisarzy: Prousta i Joyce'a. Punkt ciężkości zdecydowanie przesuwa się tu z fabuły na życie wewnętrzne bohatera. Istotną tego konsekwencją jest ograniczenie narracji tradycyjnego typu na rzecz monologu wewnętrznego jako podstawowej formy prezentacji bohatera.
Bibliografia
Głowiński M., Sławińska-Okopień A., Sławiński J., Zarys teorii literatury, Państwowe Zakłady Wydawnicze, Warszawa 1975.
Sierotowniński S., Słownik terminów literackich, Ossolineum, Wrocław 1986.
…
… w sytuacji wewnętrznej i zewnętrznej głównego bohatera. Jedynie dla tragedii typowa jest katastrofa jako zamykające akcję zdarzenie stanowiące ostateczną klęskę bohatera. Ze względu na oparcie fabuły na konflikcie, dzielącym bohaterów na dwie przeciwstawne grupy, można wyróżnić w akcji powstające za sprawą działania różnego rodzaju sił sprzecznych dwa odmienne ciągi zdarzeniowe - akcję i kontrakcję…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)