SOKRATES (470-399 przed Chr.)
Poszukiwacz prawdy
Mistrz w stawianiu wnikliwych pytań i prowadzeniu rozmowy
Ojciec etyki Ten, który wiedział, czego nie wiedział
W przeciwieństwie do sofistów uważał, że istnieją normy uniwersalne i bezwarunkowe oraz że mowa dobra to mowa prawdziwa, a nie skuteczna.
Jako jedyny filozof w całej europejskiej tradycji filozoficznej nie napisał ani linijki. Znamy jego myśl z dialogów Platona.
Sprowadził filozofię z nieba na ziemię, do miast, a nawet do domów, i kazał jej badać życie i obyczaje oraz to, co dobre, a co złe” (Cyceron).
„On filozofował żartując, pijąc, wojując, chodząc z niektórymi na rynek, a w końcu wtedy, gdy wtrącony do więzienia pił truciznę. On pierwszy udowodnił, że życie w każdej chwili, części, uczuciu i działaniu, jednym słowem we wszystkim, może być wyrazem filozofii” (Plutarch).
„Bezmyślnym życiem żyć człowiekowi nie warto” (Obrona Sokratesa, XXVIII E) Nie tylko obserwacja, ale również introspekcja i samo-świadomość to drogi do poznania prawdy. Zawsze lepiej jest nie być oszukanym (nie oszukiwać też siebie), bo nawet ból uświadomienia sobie złudy jest dobry.
„Wiem, że nic nie wiem”
Tymi słowami zwrócił się Sokrates do Pytii, a ona uznała go za najmądrzejszego człowieka w Atenach.
„Bo z nas dwóch żaden, zdaje się, nie wie, co piękne i dobre, ale jemu się zdaje, że coś wie, choć nic nie wie, a ja, jak nic nie wiem, tak mi się nawet i nie zdaje. Więc może o tę właśnie odrobinę jestem od niego mądrzejszy, że jak czego nie wiem, to i nie myślę, że wiem” (Obrona Sokratesa, VI D).
Wyostrzenie poczucia prawdy sprawiało, że nie zadowalał się jej pozorami. Od nowa poszukiwał prawdy o życiu i świecie.
Uznanie własnej niewiedzy (wiedzy niewiedzy) - symbol dojrzałości intelektualnej („A czyż to nie jest głupota, i to ta najpaskudniejsza: myśleć, że się wie to, czego człowiek nie wie?” OS, XVII B). Sokratesa odkrycia na polach: etyki i logiki
Intelektualizm etyczny (w przeciwieństwie do chrześcijańskiej etyki woluntarystycznej): cnota jest wiedzą. Istotą człowieka jest dusza, świadome „ja”, podmiot działań o charakterze moralnym.
Aby być szczęśliwym, należy czynić dobro. Aby czynić dobro, wystarczy wiedzieć, co jest dobre. Wiedza to warunek konieczny i wystarczający do tego, by czynić dobro. Zło bierze się z nieświadomości.
Problem! A co z wolnością człowieka? Możemy rozpoznawać to, co dobre, ale opowiadać się w życiu za tym, co złe. Logika - sposób przezwyciężania ignorancji i budzenia wiedzy. Wydobywanie prawdy poprzez pytania.
(…)
…, która już w nim jest.
Akuszer prawdy
Sokrates mówił, że szuka tych, którzy są „ciężarni prawdą”. Chciał być akuszerem prawdy, tzn. pomagać wydawać na świat wiedzę. Spełniał więc funkcję „duchowej położnej”.
Uważał, że prawdziwe poznanie tkwi w głębi człowieka. Gdy człowiek zaczyna „używać rozumu”, czerpie coś z siebie, dochodzi do prawdy.
Sokratyczna ironia
Sokrates często odgrywał rolę nieświadomego, potrafił udawać, że wie…
… składające się z 500 osób niewielką większością głosów uznany został winnym, potem skazany na śmierć.
Lojalność wobec własnego sumienia i polis
Wierny zasadzie, by raczej samemu cierpieć niesprawiedliwość niż niesprawiedliwość wyrządzać, nie zgodził się na zaaranżowaną przez przyjaciół ucieczkę i wolał umrzeć wypijając kubek cykuty. Swoją decyzję rozumiał również jako wierność wobec prawa polis, na mocy…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)