KLASY SPOŁECZNE W pewnym sensie modelowa, wzorcowa dla nich wszystkich jest idea klas społecznych Karola Marksa. Marks wyszedł z założenia, że najważniejszą dziedziną życia ludzi, jak powiedzielibyśmy w naszej terminologii ‐ najważniejszym kontekstem życia społecznego jest praca. Tutaj właśnie w toku pracy, produkcji, słowem w kontekście ekonomicznym ludzie wytwarzają dobra potrzebne do zaspokojenia ich potrzeb, tutaj nawiązują najważniejsze stosunki społeczne, tutaj kształtują się ich najważniejsze interesy i tutaj artykułują się ich ideologiczne poglądy. Pozycja w życiu ekonomicznym jest najważniejszym składnikiem ich statusu społecznego czy tożsamości. Decydująca dla ekonomicznej pozycji ludzi jest własność, posiadanie dóbr. Ale nie każda własność ma równe znaczenie. Najbardziej doniosłe konsekwencje ma własność takich dóbr szczególnych, które pomnażają swoją wartość poprzez ich używanie. Są to, jak określa Marks, środki produkcji albo dobra kapitałowe. Gdy uruchomione zostają w procesach produkcyjnych, przynoszą zysk swoim właścicielom, nie tylko więc nie zanikają, ale jakby zwiększają swoją pulę. Takie dobra to maszyny, narzędzia, surowce, ziemia uprawna, zwierzęta hodowlane, ale także pieniądze wymienialne na takie dobra, czyli inwestowane w produkcję. Zupełnie inny charakter i mniejsze konsekwencje dla statusu i tożsamości jednostek ma własność dóbr konsumpcyjnych, które zużywają się i znikają w toku konsumpcji. Fakt posiadania dóbr kapitałowych dzieli społeczeństwo na dwa wielkie segmenty, tych, którzy są ich właścicielami, i tych, którzy takiej własności są pozbawieni. Te dwa wielkie segmenty, które różni sytuacja własnościowa, to klasy społeczne: klasa właścicieli i klasa pracownicza (w społeczeństwie kapitalistycznym ‐ burżuazja i proletariat). Klasa właścicieli dysponuje miejscami pracy, na których zatrudnia najemnych pracowników. Ponieważ ma monopol na miejsca pracy, może pracownikom dyktować warunki zatrudnienia. Pracownicy najemni dysponują tylko własną siłą roboczą; umiejętnościami, zdolnościami, wiedzą, siłą fizyczną. Aby zdobyć środki do życia dla siebie czy swoich rodzin, muszą ją sprzedać jak towar, czyli zatrudnić się w zamian za płacę roboczą. Obie klasy są powiązane skomplikowanymi i ambiwalentnymi relacjami. Z jednej strony pracodawcy i pracownicy są sobie nawzajem potrzebni. Aby produkować, pracodawca musi znaleźć pracowników, aby przeżyć, pracownik musi znaleźć miejsce pracy. Ale z drugiej strony interesy ich są przeciwstawne: właściciel pragnie uzyskać jak największy zysk, a warunkiem tego jest zatrudnienie pracownika na jak najgorszych warunkach. Wtedy bowiem zawłaszczana przez pracodawcę „wartość dodatkowaʺ, czyli różnica między tym, co pracownik de facto wytwarza, a tym, co za to otrzymuje w postaci płacy, będzie największa. Oczywiście interes pracownika jest dokładnie odwrotny:
(…)
…, że klasy krystalizują się równocześnie, naprzeciw siebie, we wzajemnych interakcjach, wzmacnia i przyśpiesza procesy grupotwórcze po obu stronach. Proces krystalizacji każdej z klas społecznych można przedstawić przy pomocy następującego schematu: Takie główne idee koncepcji klas Marksa weszły trwale do kanonu myślenia socjologicznego. Ich prostota i sugestywność zapewniły im szeroką akceptację w myśleniu…
… realne procesy grupotwórcze. Obiektywna wspólnota interesów to jeszcze tylko zbiorowość statystyczna i kategoria socjologiczna (w terminologii Marksa „klasa w sobieʺ). Ale na tym gruncie pojawia się świadomość wspólnych interesów i zarazem ich przeciwstawności interesom klasy przeciwnej („świadomość klasowaʺ). W ten sposób wyłania się kategoria społeczna. Z kolei wspólna definicja własnej sytuacji…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)