Słownik terminów literackich
Animizacja-odmiana metafory, polegająca na nadawaniu przedmiotom nieożywionym, zjawiskom przyrody lub pojęciom abstrakcyjnym atrybutów istot żyjących. Np.
Ciepła ciemność na ramionach się oprze
Jest dobrotliwym zwierzęciem milczenia,
Ogromna i powolna.
(K.K. Baczyński, Z nocy)
Nawoływał bawoli róg
Szare sosny w polu rozbiegane
(M. Jastrun, Pogranicze)
Animizacja jest zjawiskiem stylistycznym o bardzo szerokim zasięgu i znaczeniu we wszystkich rodzajach wypowiedzi. Jej najczęściej spotykanymi rodzajami są personifikacja i antropomorfizacja.
Antropomorfizacja- szczególny przypadek animizacji, polegający na przypisaniu tworom nieożywionym, zjawiskom natury i kosmosu, roślinom i zwierzętom oraz pojęciom abstrakcyjnym cech fizycznych, psychicznych lub zachowań właściwych człowiekowi. W odróżnieniu od personifikacji, z którą na terenie poetyki bywa często utożsamiana a. jest mniej skonwencjonalizowana literacko, a poza tym uczłowiecza tylko wybrane rysy przedstawionych zjawisk, nie likwidując ich naturalnej bytowej przynależności i nie narzucając im ludzkiej postaci. Np. Oto krużganki z wolna pełznąc szukały drzwi i mknąc
Wokoło domów szły pochyło, zaułek kulał, obok płot
Żywicą pachniał i czerwienią i tylko kędzierzawy sad
Wstydliwie krył się w głąb podwórza.
(J. Śpiewak, Jesień)
Antropomorfizacja polega często na psychizacji świata przyrody, np.
W chmur odbiciu-śpią żółwie…
Woda z niebem- coś snuje i współwie
Tą współwiedzą drżą liście,
Kwiaty o niej ziołom dają znać.
(B. Leśmian, W chmur odbiciu)
Antropomorfizacja jest nie tylko zjawiskiem stylistycznym i źródłem potocznych i poetyckim metafor, lecz także formuje tematyczne i fabularne składniki utworu, stając się nawet nieraz ośrodkiem kompozycyjnym całego tekstu (np. Łąka B. Leśmiana). Geneza ujęć a. wiąże się pierwotnymi skłonnościami poznawczymi człowieka, który na swoje podobieństwo kształtował obraz świata i sił nim rządzących, co znalazło wyraz nie tylko w najdawniejszej poezji, lecz także w wyobrażeniach mitologicznych i religijnych.
Personifikacja- rodzaj animizacji polegający na przedstawieniu tworów nieożywionych, zjawisk natury i kosmosu, zwierząt i roślin, a zwłaszcza pojęc abstrakcyjnych jako działających lub przemawiających postaci ludzkich. Ujęcia p. Odznaczają się dużym stopniem poetyckiem umowności i sztuczności, sankjonowanej przez literacką tradycję, co różni je od antropomorfizacji. Towarzyszą zwykle alegorii i dochodzą do głosu w zwróconych ku martwym obiektom apostrofach. Z językowego punktu widzenia p. Jest rozpowszechnioną odmianą metafory, przechodzącej często w rozwinięty obraz poetycki, np. obraz ślepej Doli w hymnie J. Kasprowicza
(…)
… się płynna i trudno uchwytna.
Terminy „personifikacja” i „antropomorfizacja” nie zawsze wyraźnie rozróżniane, nie znane były antycznej teorii figur stylistycznych, która posługiwała się w ich miejsce, ale węższym terminem prozopopeja (uosobienie). Psychomachia- jeden z toposów średniowiecznych, przedstawiający walkę cnoty i występku o duszę ludzką; jego twórcą był Prudencjusz (IV wiek n.e) w alegorycznym…
….
Tradycja podręcznikowego opisu utworu dramatycznego każerozróżniać́ w dramacie pomiędzy dwoma rodzajami tekstu: tekstem głównym i tekstem pobocznym.)
Przez tekst główny rozumie się wypowiedzi postaci dramatu — k w e s t i eŁ repliki, zaś́ przez tekst poboczny, zwany didaskaliami, informujący o tym, kto mówi, jak się̨ zachowuje i gdzie się znajduje. Didaskalia pojawiają się wtedy, gdy informacji w nich zawartych nie zawierają poszczególne kwestie.
Punktem wyjścia do przedstawienia odrębności rodzajowej dramatu wobecpozostałych rodzajów literackich — liryki i epiki — jest stwierdzenie istnienia w dramacie podmiotu literackiego, który tutaj wypada nazwać́ podmiotem dramatycznym . Teksty didaskaliów wypowiada w dramacie właśnie podmiot literacki. Jeśli istnieje taki podmiot w dramacie, to tym samym…
…, w dramacie rozpoznajemy mowę niezależną. Didaskalia są niezbitym dowodem istnienia podmiotu dramatycznego. Niezbędnym minimum ujawniania się podmiotu dramatycznego w tekście są imiona bohaterów poprzedzające ich kwestie i wcale nie jest to mało: jest to czynność́ podmiotu dramatycznego, polegająca na organizowaniu kolejności wypowiedzi-tworzeniu określonych sekwencji replik , które są w dramacie funkcją akcji.
Podmiot dramatyczny nie może w sposób bezpośredni, ,,od siebie", charakteryzować́ postaci. Charakteryzują̨ się one same. To, co czytelnik umie o nich powiedzieć́, może być́ sformułowane wyłącznie dzięki ich jeżykowi, zachowaniu i stosunku do innych postaci.
Konwencja dramatyczna nie stwarza możliwości usytuowania się̨ podmiotu dramatycznego w świecie przedstawionym, to jest pośród postaci…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)