SKAŁY OSADOWE Skały osadowe stanowi ą 5% wagowych skorupy ziemskiej (do głębokości 16 km). Pozostałe 95% przypada na skały magmowe i metamorficzne. Skały osadowe pokrywaj ą 75% powierzchni Ziemi – dzięki temu wydają się powszechniejsze niŜ są rzeczywiście. Skały osadowe powstają w wyniku sedymentacji. SEDYMENTACJA – to proces gromadzenia się materiału okruchowego, organicznego lub chemicznego w zbiornikach wodnych lub rzadziej w środowisku lądowym. Osady te podlegają następnie procesowi diagenezy , podczas której okruchy skał ulegają cementacji Ś rodowiska sedymentacji Ś rodowisko l ą dowe to środowisko rzeczne, limniczne (jeziorne), glacjalne, pustynne, bagienne. Ś rodowisko morskie – oceaniczne jest bardziej zróŜnicowane głównie z uwagi na głębokość morza i odległość od brzegu: środowisko lagunowe, litoralne, nerytyczne, batialne i abisalne. Facje osadowe W zaleŜności od środowiska sedymentacji w tym samym czasie powstają osady róŜnej genezy i o róŜnym składzie mineralnym. Zmienność osadów powstających w tym samym czasie określa pojęcie facji. FACJA to zespół cech litologicznych, paleontologicznych i ekologicznych osadu. Facja odzwierciedla warunki, w jakich nastąpiła sedymentacja osadu. Facje osadowe powstałe w określonych środowiskach sedymentacyjnych mają identyczne jak ś rodowisko nazwy: facja lądowa, morska, pustynna, litoralna, rafowa, okruchowa itp. Litofacja – facja wyróŜniona na podstawie cech litologicznych (skład mineralny, struktura i tekstura) np. osady piaszczyste i węglanowe, wapienie rafowe i iły wapienne. Biofacja – facja wyróŜniona na podstawie zawartych w osadach szczątków organicznych. Rodzaj skamieniałości znajdujących się w danym osadzie świadczy o środowisku sedymentacji, tzn. o głębokości zbiornika, oddaleniu od brzegu, temperaturze i zasoleniu wody . Zmienno ść facjalna osadów w oceanie – Ryc. z podr. W. Mizerskiego „Geologia dynamiczna dla geografów” W pewnych warunkach geologicznych na duŜych obszarach mogą tworzyć się grube osady podobnego rodzaju. Takie osady wyodrębniane są jako formacja osadowa . Formacja solono ś na – w jej skład wchodzą sole, ale równieŜ gipsy oraz osady węglanowe i okruchowe, które powstały w wysychającym zbiorniku morskim. Formacja fliszowa
(…)
… zwałowa (lodowcowa, morenowa) – produkt akumulacji glacjalnej
Glina zwietrzelinowa – produkt procesów wietrzeniowych
GLINA ZWAŁOWA
SKAŁY REZYDUALNE (regolity)
Tworzą pokrywy zwietrzelinowe, zalegające na skale macierzystej, w ich powstaniu nie brał
udziału transport i selekcja ziaren.
Największe rozprzestrzenienie mają skały alitowe. Są produktem wietrzenia chemicznego w
klimacie gorącym i wilgotnym…
… składnikiem skał ilastych są minerały ilaste:illit, kaolinit, montmorillonit.
Obok nich moŜe występować materiał okruchowy, głównie kwarc.
Iły to ogólna nazwa nadawana róŜnym typom skał zbudowanym z minerałów ilastych i
materiału pelitowego.
Iły (glinki) ogniotrwałe - składają się głównie z kaolinitu z domieszką min allogenicznych.
Są „tłuste” w dotyku. Powstają w wyniku wietrzenia kwaśnych skał…
… mineralnych.
4. Cementacja - w wyniku procesów diagenezy zmniejsza się odległość pomiędzy
poszczególnymi składnikami osadu, a ziarna osadu zlepiają się ze sobą – ulegają
cementacji. Substancjami cementującymi - SPOIWEM są zwykle węglan wapnia,
krzemionka, związki Ŝelaza, dolomit, gips czy minerały ilaste.
W zaleŜności od składu i genezy skały osadowe dzielimy na:
• skały okruchowe (klastyczne, detrytyczne…
… i boksyty powstają z wietrzenia skał bogatych w skalenie (granitów, arkoz,
gnejsów)
Lateryty (zabarwienie czerwonawe, brunatne) obok związków Ŝelaza i glinu zawierają teŜ
materiał detrytyczny. Mogą zawierać minerały ilaste.
Boksyty (o barwie brunatnej, kremowej, szarej) składają się głównie z wodorotlenków glinu.
LATERYT
BOKSYT
SKAŁY ORGANOGENICZNE I CHEMICZNE
chemiczne (chemogeniczne) - powstają w wyniku…
… fosylizacji ulegają tylko części twarde organizmu (szkielety, muszle, skorupki) w
wyniku zastąpienia pierwotnej substancji budującej innymi związkami mineralnymi
(najczęściej węglanem wapnia lub krzemionką)
AMONITY
BELEMNITY
TRYLOBIT
Skały krzemionkowe
Powstają na skutek chemicznego wytrącania krzemionki lub w wyniku nagromadzenia
krzemionkowych elementów organizmów (okrzemek, radiolarii, gąbek…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)