Sielanka jako gatunek literacki i jego realizacja w literaturze staropolskiej
Sielanka uznawana jest za główny gatunek literatury pastoralnej. Jej tematyka oscyluje wokół, życia pasterzy, rolników, rybaków czy też myśliwych. Przyjmuje najczęściej formę lirycznego monologu, poprzedzonego lub przeplecionego opisem czy też dialogiem. Gatunek zrodził się w starożytnej Grecji w III w p.n.e, a za jej ojca i patrona przyjmuje się Teokryta. Jego sielanki, były realistycznym przedstawieniem krajobrazu wiejskiego, na którego tle autor umieścił ludzi i opis ich prac czy też przeżyć. Przybierały również formę literackiej zabawy kamuflującej aktualną problematykę społeczno-obyczajową. Do tych dwóch tradycji zrodzonych przez Teokryta, dodać należy, Wergiliuszowe eklogii, zamieszczone w zbiorku „Bukoliki” ukazujące życie pasterzy w idealnej krainie Arkadii, znajdującej się w trudno dostępnej części Peloponezu. Wizja ta, zgodna z marzeniami o ziemskim raju, ukazuje przyjemny, wolny od wysiłku, wypełniony śpiewem i grą. , żywot pasterski. Można stwierdzić, że te trzy tendencje ukształtowały sielankę nowożytną.
Szymon Szymonowic, renesansowy poeta, wprowadza polską nazwę gatunku. Nie jest jednak pierwszym twórcą sielanek na gruncie polskim. Poprzedzają go Jan Kochanowski z Pieśnią Świętojańską o sobótce, choć utwory z tego cyklu, nie są sielankami w ścisłym tego słowa znaczeniu, gdyż konstrukcyjnie Pieśń Świętojańska o sobótce, jest wyłącznie cyklem pieśni o tematyce wiejskiej, ziemiańskiej.
Kolejnymi prekursorami sielanek w literaturze polskiej byli Maciej Stryjkowski i Stanisław Porębski ze swymi skotopaskami ( w ziomku o nich też coś). Nie wiadomo, jednak, czy Szymonowicowi znana była twórczość ów poetów, gdyż ich dzieła nie przetrwały do naszych czasów. Jedynym świadectwem istnienia skotopasek Porębskiego, jest Fraszka „Do Stanisława Porębskiego” Jana Kochanowskiego, w której, skotopaski Porębskiego, przyrównuje do twórczości Teokryta. Mimo iż wówczas niezwykle popularne było czerpanie z dorobku Wergiliusza. Warto dodać, iż Szymonowic, przejmuje model idylli Teokryta, dodając mu jednak, współczesny koloryt polski i ruski.
Oprócz takich wzorców jak Teokryt i Wergilusz, korzysta też z Metamorfoz Owidiusza oraz pieśni Moshosa i Biona- kontynuatorów Teokryta.
Zbiór Szymonowica, wydany po raz pierwszy w 1614 ROKU zawiera 20 utworów, którego wyróżniającą cechą jest różnorodność, bowiem w nim, to można odnaleźć antyczne, klasyczne, mitologiczne, rodzime, szlacheckie i chłopskie wątki. Jak Szymon Szymonowic realizuje podstawowe założenia sielanki jako gatunku, można przekonać się spoglądając np. na sielankę IV „Kosarze”, będącą swobodnym przekład idylli X Teokryta, co świadczy o czerpaniu z dorobku antyku, o czym wcześniej wspomniałam. Jednak, że do ów sielanki teokrytejskiej, wprowadza polko-ruski, koloryt, dodając takie rekwizyty jak piórko za czapką, czy też zmieniając imiona bohaterów, na rusko brzmiące.
(…)
… natchnionego, kroczącego na Pegazie. Jednak ,że podmiot liryczny, w tym przypadku sam poeta, Sielanki- Zimorowic, też nazywa je roksolankami, wilaneski, Starszy, doświadczony pasterz skupia wokół siebie młodych i gada, i latem i zimom, przeważnie od rana do wieczora. Rozmowy - dawniejsze i obecne przeżycia bohaterów. Zdarzenia rodzinne i sąsiedzkie. Rozmowy wstęp do popisów śpiewaczych pasterzy. Sielanki…
…, Ostafi, Wojdyło, przeżywszy tragedię, w której stracili, rodzinę, dobytek, toczą dialog, o niedawnym najeździe na Lwów wojsk kozackich. Widzimy tutaj przykład, zaangażowania sielanek w sprawy społeczno-polityczne, gdyż ów najazd, odnosi się do autentycznych wypadków, a mianowicie, powstania Chmielnickiego z 1648 roku. W tej to sielance, autor odrzuca podstawową wartości kultury szlacheckiej- bitewne…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)