Sejmiki w Rzeczpospolitej - Szlachta

15. Sejmiki w Rzeczpospolitej - ich funkcje i kompetencje. Razem ze wzrostem sejmów walnych rozwijał się samorząd ziem. Dawny wiec dzielnicowy rozbił się na sąd wiecowy (sądy w ważniejszych sprawach) i radę dostojników ziemskich tzw. radę panów Ziemi - zajmowała się sprawami administracji lokalnej i ustawodastwem partykularnym. Rada panów w XVw. sama podejmowała uchwały dla danej ziemi. Wzrost znaczenia szlachty zmuszał dostojników ziemskich do odwoływania się do niej początkowo by uzyskać zgodę na wykonanie uchwał. Od końca XIVw. formułowały się tak sejmiki ziemskie złożone z dwóch członów:
a)rady panów ziemi
b)ogółu szlachty. W miarę rozwoju aktywności politycznej szlachty, osobna rada panów zaczęła zanikać. Sejmik stawał się więc wyrazicielem stanowiska ogółu szlachty wśród której nadal wybitną rolę odgrywali piastujący urzędy panowie. Szlachta widziała w sejmikach bezpośrednie przedstawicielstwo swych interesów i dążyła do rozszerzenia ich działania, Sejmiki odbywały się we wszystkich województwach i ziemiach. Ich zasięg kompetencji był szeroki. Niektóre uchwały sejmikowe - lauda kodyfikowały prawo zwyczajowe ziemi. Sejmik przejmował funkcje sądownicze jako sąd wyższy, konkurując z upadającym sądem wiecowym. Sejmiki nakładały lokalne podatki na potrzeby ziemi. Czasem król potrzebując nadzwyczajnego podatku: rezygnował ze zwołania sejmu i zwracał się bezpośrednio do sejmików ziemskich. Od początku XVw. sejmiki wystawiały kandydatów na stanowisko sędziego, podsędka i pisarzy ziemskich. Wzrost znaczenia sejmików nastąpił po 1454r. W XVw. istniały sejmiki ziemskie, sejmy prowincjonalne, sejm walny. Od powstania izby poselskiej samodzielna rola ustawodawcza sejmików ziemskich podupadła. W obradach jego przwodniczył marszałek sejmiku wybierany przez szlachtę. Uczestniczył w nim ogół szlachty, ziemi. W zależności od zadań określano je różnorodnymi nazwami. Najważniejsze były sejmiki przedsejmowe. Zwoływał je król, wysyłając legata z pismem królewskim w którym zawarte były powody zwołania sejmu. Po legacji i wybraniu posłów sejm układał instrukcję poselską. Czasem dawały one posłom swobodę działania tzw. mocą zupełną. Posłowie zbierali się z senatorami każdej prowincji na sejmikach generalnych - generałach. Tu uzgadniano stanowisko każdej prawnej i na sejmie walnym w poł. XVIIw. generały zanikły. W to miejsce posłowie i senatorowie Małopolski , Wlkp i Litwy zaczęli zbierać się w czasie sejmu na osobne tzw. Sesje Narodów dla uzgodnienia każdej prowincji w sprawach będących przedmiotem obrad. Osobno zwoływano (przez wojewodów) sejmiki elekcyjne na których wysuwano kandydatów na urzędy sądowe ziemi. Od 1572r. zaczęły funkcjonować w czasie bezkrólewi sejmiki kapturowe. Od 1578r. gdy utworzono Trybunał Koronny rozpoczęto zwoływać co roku sejmiki deputackie dla wyboru deputatów do Trybunału. Po obradach sejmowych zwoływano sejmiki relacyjne - posłowie zdawali relacje. Niektóre lauda dawano do zatwierdzenia sejmowi. Jednak sejm czasem kasował lauda. Gdy osłabła działalność sejmu walnego i zanikiem sejmików generalnych wzrosło znaczenie sejmików. W sprawach ogólniejszych decydowali magnaci, lokalnych - ogół szlachty. W II poł. XVIIw. sejmiki uzyskały prawo wyboru komisarzy do Trybunału Skarbowego. Same też powoływały wojewódzkie sądy skarbowe do osądzania zalegających z podatkami. Do funkcji samorządu lokalnego sejmików rozwinęły się w ciągu XVIIw. Zbierały się sejmiki deputackie - od 1578r. zbierały się corocznie celem wyboru deputatów do Try ... zobacz całą notatkę