Schematy i ich oddzia ł ywanie W nauce instytucjonalnej badacze formułują wiele teorii i hipotez dotyczących przedmiotu
swoich zainteresowań — czy będzie to zachowanie się cząstek elementarnych, czy zachowanie
się świadków wypadku. Również każdy z nas w codziennym życiu posługuje się teoriami, które
dotyczą jego samego oraz społecznego świata wokół. Tę teorie interesują psychologów
społecznych, ponieważ wpływają one znacząco na sposób rozumienia i interpretacji przez ludzi
samych siebie, innych osób i wszystkich interakcji i sytuacji społecznych.
Nasze teorie dotyczące rzeczywistości społecznej, nazywane schematami (Bartlett, 1932;
Markus, 1977; Taylor, Crocker, 1981), mają istotny wpływ na to, co zauważamy, o czym
myślimy, co później sobie przypominamy. Jak zauważył Norman Maciean w opowiadaniu A Rivcr Runs Through It : „Wiem, że często nie spostrzegłbym czegoś, jeśli najpierw o tym bym
nie pomyślał". Schematy są strukturami poznawczymi w naszych głowach, które organizują
informację według pewnych tematów. Dotyczą one różnych spraw: innych ludzi, nas samych,
ról społecznych (np. jakim człowiekiem jest bibliotekarz albo kelnerka), a także określonych
zdarzeń (np. co się zwykle dzieje, gdy ludzie jedzą posiłek w restauracji). W nich zawiera się
nasza podstawowa wiedza o świecie i nasze odczucia. Na przykład, schemat dotyczący
członków Bractwa Domu Zwierzęcego może ujmować ich jako hałaśliwych, odrażających
miłośników pijatyk, którzy mają zwyczaj wymiotowania wokół.
schematy : struktury poznawcze, za pomoc ą których ludzie organizuj ą swoj ą wiedz ę o ś wiecie wed ł ug pewnych tematów; schematy silnie wp ł ywaj ą na to, co z otrzymanej informacji zauwa ż amy, o czym my ś limy i co pó ź niej pami ę tamy Wart uwagi jest wpływ funkcjonującego schematu na przetwarzanie i zapamiętywanie
przez nich nowej informacji. Jeśli napotkasz członka Bractwa Domu Zwierzęcego, który
zachowuje się powściągliwie i uprzejmie, to jego sposób bycia będzie niezgodny ze schematem
i jest prawdopodobne, że umknie twojej uwadze, zostanie zignorowany lub że nie będziesz go
później pamiętał. Schematy działają jak filtry, które „odsiewają" informację sprzeczną lub
niespójną z dominującym motywem (Higgins, Bargh, 1987; Stangor, Ruble, 1989).
Niekiedy, oczywiście, jakiś fakt może być do tego stopnia niezgodny ze schematem, że
uwydatnia się jak kwiatek na tle kożucha i prawdopodobne jest, że go zapamiętamy. Jeśli
napotkamy członka Bractwa Domu Zwierzęcego, który aktywnie walczy o to, by alkohol wolno
(…)
… kobietę
i przedstawiała ją jako bibliotekarkę albo jako kelnerkę. Uczestnicy badań, których poproszono
później o przypomnienie sobie scen z filmu, bardziej trafnie odtwarzali fakty zgodne z etykietą
określającą zawód jego bohaterki — na przykład to, że bibliotekarka słuchała muzyki
klasycznej.
Co więcej, nasza pamięć ma charakter rekonstrukcyjny. Nie zapamiętujemy dokładnie —
na podobieństwo kamery filmowej — tego co się zdarzyło w określonych okolicznościach.
Pamiętamy tylko część informacji (szczególnie tę, którą spostrzegamy i analizujemy za sprawą
naszych schematów) i „przypominamy sobie" to, czego nie było, rzeczy, które bezwiednie
dodaliśmy później (Loftus, Palmer, 1974; Markus, Zajonc, 1985). Na przykład, jeśli zapytasz
ludzi o najsłynniejszą kwestię z Casablanki z Humphreyem Bogartem i Ingrid Bergmąn,
prawdopodobnie usłyszysz: „Zagraj to jeszcze raz. Sam". Tak samo, jeśli zapytasz ich o jedną
z najsłynniejszych kwestii w pierwszym cyklu odcinków (1966-1969) telewizyjnego serialu
„Star Trek", prawdopodobnie odpowiedzą: „Zabierz mnie stąd, Scotty".*
Podamy szczegół, który być może ciebie zaskoczy: obydwie te kwestie są rekonstrukcjami
— zarówno bohaterowie filmu, jak i serialu…
… wina pozostawało w zgodzie z ich schematem bibliotekarki. Jak pokażemy
w rozdziale 13, ten właśnie sposób działania schematów sprawia, że nasze uprzedzenia są
w znacznym stopniu oporne na zmiany.
W dalszej części rozdziału rozważymy szczegółowo, jak uproszczone metody myślowe
wpływają na sposób interpretowania świata społecznego. Pokażemy, że — w dosłownym sensie
— przekonania mogą kreować…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)