To tylko jedna z 3 stron tej notatki. Zaloguj się aby zobaczyć ten dokument.
Zobacz
całą notatkę
Sądownictwo powszechne a kontrola konstytucyjności prawa (pozycja ustrojowa, zasady, struktura, funkcja w systemie politycznym). Instytucja kontroli konstytucyjności prawa polega na ocenie zgodności z ustawą zasadniczą norm prawnych oraz, ewentualnie, innych działań podejmowanych przez organy państwowe.
Historycznie wykształciły się dwa systemy kontroli konstytucyjności prawa: kontrola parlamentarna (obecnie w zaniku) i pozaparlamentarna. Współczesne rozwiązania kształtują się wokół dwu podstawowych modeli - amerykańskiego, opartego na anglosaskiej koncepcji stosowania prawa i polegającego na rozpatrywaniu kwestii konstytucyjności przez sądy oraz kontynentalnego, wywodzącego się z europejskiej tradycji podległości sędziego ustawie i polegającego na powierzeniu sprawowania kontroli specjalnie powołanemu w tym celu organowi, najczęściej zwanemu Trybunałem Konstytucyjnym.
a) SYSTEM AMERYKAŃSKI Zdecentralizowany model sądowej kontroli konstytucyjności prawa (judicial review.) Instytucja kontroli konstytucyjności prawa w USA nie ma swoich bezpośrednich podstaw konstytucyjnych. Przełomowe znaczenie dla uznania prawa sądów do kontroli konstytucyjności prawa miało orzeczenie z roku 1803 wydane przez sędziego Marshalla w sprawie Marbury vs Madison. (Skoro konstytucja jest najwyższym prawem w państwie, a sędziowie są tym prawem związani to mogą oni nie stosować aktów niższego rzędu w sytuacji ich sprzeczności z konstytucją. Klauzula supremacyjna odnosi się jedynie do wyższości prawa federalnego nad stanowym, a nie konstytucji federalnej nad ustawami federalnymi. Ostatecznie jednak dopiero po ponad pięćdziesięciu latach od niniejszego orzeczenia sądowa kontrola konstytucyjności prawa stała się powszechna w USA.
Model amerykański charakteryzują go cztery cechy: Uniwersalność kontroli oznacza, że sądy mogą oceniać wszystkie akty normatywne oraz wszelkie działania organów i funkcjonariuszy władzy wykonawczej niezależnie od szczebla struktury państwa w związku z oceną legalności i konstytucyjności w obrębie prawa federalnego, stanowego oraz pomiędzy tymi dwoma systemami. Dekoncentracja kontroli przejawia się w uznaniu prawa wszystkich sądów do oceny zgodności aktu niższego rzędu z aktem stojącym wyżej w hierarchii źródeł prawa, bez względu na rodzaj sądu i jego szczebel (wyjątkiem są tutaj sądy pokoju).
Konkretność oznacza, że ocena legalności i konstytucjonalności dokonywana jest w związku z „konkretną” sprawą rozpatrywaną przez sąd. Dla podniesienia w takiej sprawie zarzutu niekonstytucyjności konieczne jest spełnienie czterech przesłanek łącznie: naruszony musi zostać interes osobisty strony, naruszenie to musi dotyczyć interesu prawnego osoby, musi ono mieć charakter realny, a nie potencjalny i wreszcie w przypadku skarżenia rozstrzygnięcia organu, musi ono mieć charakter ostateczny.
(…)
… władzy sądowniczej przeciwko uchwalonym przez parlament ustawom. To właśnie izby parlamentu decydują: w sprawach sporów kompetencyjnych pomiędzy organami federalnymi (Sąd Federalny rozstrzyga wyłącznie spory na linii federacja-kantony), dotyczące ważności inicjatywy ludowej czy też weta ludowego oraz, co najistotniejsze, to on sprawuje abstrakcyjną kontrolę każdorazowej zmiany konstytucji kantonalnej…
… w oderwaniu od konkretnych przypadków stosowania prawa. Z wnioskami o kontrolę abstrakcyjną zwrócić się mogą wyłącznie wskazane w konstytucji podmioty (z reguły są to naczelne organy państwowe oraz grupy parlamentarzystów).
Obok kontroli abstrakcyjnej w systemie kontynentalnym występuje również kontrola konkretna (pytania prawne kierowane przez sądy rozstrzygające konkretną sprawę oraz skargi konstytucyjne) oraz kontrola prewencyjnej (sprawowana przed wejściem w życie badanego aktu prawnego)
Orzeczenie sądu konstytucyjnego stwierdzające niekonstytucyjność poszczególnych aktów prawnych jest skuteczne erga omnes, a więc powoduje eliminacje takiego aktu z systemu prawnemu. Skutki takiego orzeczenia zależą od tego, czy w danym państwie taki akt uznawany jest za nieważny od chwili jego wydania (skutek ex tunc…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)