Rozwój osobowości- teoria poznawcza self.
Poznawcza teoria self
Wprowadzenie kategorii self do rozważań psychologicznych ma sens zwłaszcza wtedy, gdy staramy się wniknąć w to, jak jednostka spostrzega i rozumie samą siebie oraz jak z własnego punktu widzenia konstruuje obraz świata i swoich relacji z ludźmi.
Współczesna teoria self, w wersji poznawczej i fenomenologicznej, czerpie inspiracje z przemyśleń W. Jamesa (1890), którego klasyczne rozróżnienie na „Ja"-jako-poznające i „Ja"-empiryczne pozwoliło na interpretację osobowości z perspektywy Ja intencjonalnego (podmiotowego) i Ja przedmiotowego. Napięcie istniejące między „Ja" intencjonalnym a „Ja" przedmiotowym umożliwia autorefleksję, dzięki której podmiot tworzy koncepcję siebie.
Z rozwojowego punktu widzenia decydujące znaczenie ma zdolność różnicowania siebie i innych oraz zdolność do autorefleksji. Obserwacja 3-miesięcznego niemowlęcia świadczy o tym, że odróżnia ono gryzienie siebie od gryzienia innej osoby czy różnych przedmiotów, podobnie jak różnicuje ruch wykonywany przez siebie i kogoś innego . Ale okazuje się również, że już w pierwszych dniach po urodzeniu dziecko reaguje inaczej na płacz drugiego dziecka i płacz własny, jakby posiadało zdolność różnicowania tych dźwięków .
A kiedy dochodzi do rozwoju samoświadomości?
Dziecko w wieku między 15. a 18. miesiącem życia odróżnia siebie w lustrze, rozpoznaje siebie na filmie, a bezpośrednio monitorowane kamerą wideo wykonuje rozmaite ruchy, obserwując je na ekranie, dzieci 12-miesięczne nie przejawiały takich zachowań Innymi faktami, które pozwalają związać zaczątki samoświadomości z okresem 15.-18. miesiąca życia jest mowa, w której pojawia się mówienie o sobie oraz emocjonalno-uczuciowe reakcje wstydu i dumy. Dziecko zachowuje się w sposób świadczący o tym, że wie, iż czegoś powinno się wstydzić, stara się coś ukryć, albo odwrotnie - czymś się chwali, pokazuje to otoczeniu Do pełnego rozwoju świadomości refleksyjnej dochodzi jednak dopiero po osiągnięciu poziomu myślenia abstrakcyjnego, które umożliwia sformułowanie koncepcji siebie w kategoriach cech ogólnych.
W dzieciństwie koncepcja siebie powstaje na podstawie interakcji z innymi ludźmi. U małego dziecka tworzy się tzw. Ja odzwierciedlone, to jest koncepcja siebie zawierająca treści przejęte od osób znaczących na mocy takiej samej relacji, jaka łączy je np. z matką, niezależnie od tego, w jakim stopniu są one prawdziwe. Wiele z tych treści nie podlega refleksji w późniejszych okresach rozwojowych, stąd duża trwałość niektórych przekonań o sobie . Na skutek opinii rodziców osoba przeciętnie zdolna może uważać siebie za niedocenianego geniusza, a piękna dziewczyna za brzydkie kaczątko
(…)
… niewielka rozbieżność wskazuje na samoakceptację Ja możliwe to zorientowana ku przyszłości koncepcja samego siebie, wyobrażenie siebie w nowej roli, czy sytuacji, która ma, lub może. nastąpić. Wśród „Ja" możliwych są Ja pożądane i Ja niepożądane. Dziecko oczekujące urodzin może mieć wyobrażenie siebie jako posiadacza roweru górskiego lub lalki Barbie. Chłopak złapany na handlu narkotykami już widzi…
… potrzebuje pozytywnych informacji o sobie dla podtrzymania samooceny, a jednocześnie poszukuje informacji negatywnych dla potwierdzenia samowiedzy. Stosownie do tego, czy dąży do umacniania siebie, czy do spójności „Ja", poszukuje np. informacji o własnych zaletach albo ograniczeniach, a jako partnera wybiera pochlebcę albo krytyka. Badania eksperymentalne wykazują, że w sytuacji konfliktu motywów ludzie…
… odnoszących się do „Ja", np. dobry-zły, zdolny-niezdolny, pracowity-leniwy. Na bazie doświadczeń osobistych oraz społecznych przekazów powstają schematy poznawcze dotyczące „Ja". W toku rozwoju zwiększa się liczba i zróżnicowanie schematów poznawczych. Hierarchiczna struktura Ja obejmuje wiele różnych, a nawet niekiedy wzajemnie sprzecznych koncepcji siebie (np. „Ja" jako dobra koleżanka…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)