Rozdział Ι Rozwój bankowości w Polsce 1.Początki polskiej bankowości Już w późnym średniowieczu pojawili się w Polsce kupcy na tyle bogaci, że obok działalności handlowej mogli zajmować się udzielaniem kredytu. Aż do XVIII wieku zasadą było jednak łączenie działalności: kredytowej z handlową. Odrębnie rozwijało się bankierstwo chrześcijańskie, dla którego poważnym ograniczeniem był kościelny zakaz lichwy, odrębnie bankierstwo żydowskie. które, choć nie podlegało temu ograniczeniu, blokowane było przez statut warcki z 1423 roku, zakazujący Żydom udzielania pożyczek pod zastaw ruchomości. Pod koniec XVI wieku powstała specyficzna, kościelna forma instytucji kredytowej - montes pietatis. Epoka Stanisławowska przyniosła wspaniały rozwój wielkich domów bankowych, których większość padła jedna ofiarą kryzysu bankowego 1793 roku. Schyłek epoki przedrozbiorowej przeniósł też pierwsze projekty banku publicznego i pierwsze polskie doświadczenia w zakresie emisji pieniądza papierowego.
Pierwszymi w Polsce bankami w ścisłym tego słowa znaczeniu były organizowane przez kościół banki pobożne - monter pietatis. Instytucje tego typu powstały we Włoszech w XV wieku. Zajmowały się udzielaniem kredytu bezprocentowego „na fanty". Środki na działalność czerpały z jałmużny. Trzy najstarsze polskie monter pietatis założył Piotr Skarga: w 1579 roku w Wilnie, w 1537 roku w Krakowie i w 1589 roku w Warszawie. Krakowski bank przetrwał do 1948 roku. Warszawski, związany z Bractwem Miłosierdzia św. Łazarza - do 1753 roku. W 1598 roku powstał Mons Pietatis w Poznaniu, około 1600 roku - w Pułtusku, w 1601 roku - we Lwowie, w Łowiczu i Zamościu, potem liczne dalsze. Pożyczano raczej na krótko - nie dłużej niż rok i, raczej bez procentu. W XVII wieku upowszechniać się zaczęło pożyczanie na niewielki procent (7 procent). Pierwszym Bankiem Pobożnym, który z reguły brał procent był, drugi już w Warszawie, Mons Pietatis przy Bractwie św. Benona na Nowym Mieście. Większość banków pobożnych upadła podczas wojen szwedzkich. Na wzmiankę zasługuje Publiczny Urząd Zastawniczy „Mons-plus' przy Katedrze Ormiańskiej we Lwowie. Założony w 1668 roku, reaktywowany w 1792 roku, dotrwał do 1939 roku.
1.2 Początki prawa bankowego Kościelny zakaz lichwy byt poważnym hamulcem rozwoju bankowości, istniały jednak sposoby jego omijania. Jednym z nich było tzw. datum emergens, czyli odszkodowanie za opóźnione spłaty. Partnerzy umawiali się na nierealnie krótki termin zwrotu, który następnie był przekraczany. Pod pozorem odszkodowania za zwłokę płacono procent. Innym sposobem było lucrum cessans, czyli odszkodowanie za zyski, które pożyczający utracił przez to, że nie dysponował przez jakiś czas kapitałem. Kościół miał jednak wątpliwości co do zasadności formuły lucrum cessans. W przypadku kredytu długoterminowego formą oprocentowania był tzw. wyderkauf, czyli dzierżawa renty feudalnej.
(…)
…. Rozpoczął on działalność w kwietniu 1940 r. wprowadzając do obiegu złote, tzw. krakowskie, które miały zastąpić bilety Banku Polskiego. Oprócz działalności emisyjnej Bank ten wykonywał normalne czynności bankowe. W 1944 r. na terenach wyzwalanych przez Armię Czerwoną spod okupacji niemieckiej Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego, znajdujący się w orbicie wpływów moskiewskich, zamierzał powołać własną…
… co było niemałym zaskoczeniem, włączono Powszechną Kasę Oszczędności. Zlikwidowano Bank Rolny. Utworzono natomiast Bank Gospodarki Żywnościowej, jako bank państwowo spółdzielczy do obsługi rolnictwa i pokrewnych sektorów. Spółdzielnie oszczędnościowo-pożyczkowe przekształcono w banki spółdzielcze. Zlikwidowano Centralny Związek Spółdzielni Oszczędnościowo-Pożyczkowych, przydzielając BGŻ rolę centrali banków spółdzielczych.
Po likwidacji Banku Inwestycyjnego, a następnie włączeniu PKO do NBP koncentracja aparatu bankowego osiągała kolejne szczyty. W połowie lat siedemdziesiątych były już tylko cztery banki: Narodowy Bank Polski, Bank Handlowy w Warszawie SA, Bank Polska Kasa Opieki SA i Bank Gospodarki Żywnościowej z siecią banków spółdzielczych. Modna stała się teza, że im bardziej zdecentralizowana…
… oszczędności).
Bank Gospodarki Żywnościowej, działający głównie poprzez 49 swych oddziałów wojewódzkich, obsługiwał rolnictwo, przemysł rolno-spożywczy, leśnictwo, przemysł drzewny i gospodarkę wodną. Jego udział w kredytowaniu gospodarki wynosił 19.8 proc. Związane z BGZ banki spółdzielcze, w liczbie 1653, obsługiwały ludność wiejską, budżety gminne i jednostki gospodarcze działające w gminach. Kredy-ty banków spółdzielczych stanowiły 2,7 proc. całości kredytów.
Bank Handlowy w Warszawie SA z niewielką siecią 5 oddziałów krajowych obsługiwał obroty z zagranicą i kredytował przedsiębiorstwa uczestniczące w wymianie z zagranicą. Udział BH w akcji kredytowanej wynosił 4,5 proc.
Bank Polska Kasa Opieki SA dysponujący szerszą siecią 94 placówek krajowych (oddziałów, ekspozytur i agencji), koncentrował…
…-kredylowe i inwestycyjne. Może też występować specjalizacja pod względem terytorialnym (banki ogólnokrajowe i regionalne), a także branżowym (banki przemysłowe, rolne, handlu zagranicznego oraz budowlane).
Do banków specjalnych można zaliczyć banki inwestycyjne, instytucje kredytu długoterminowego, banki hipoteczne, rolne i melioracyjne, a także banki komunalne. Banki specjalne to przede wszystkim banki…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)