Franciszek Krupiński Romantyzm i jego skutki
W romantyzmie piękno było celem samym w sobie, sztuka nie miała uszlachetniać społeczeństwa, lecz przyczyniać się do rozwoju idei bezwzględnej. Jeśli oddziaływała na społ., to tylko pośrednio.
Dziś celem sztuki jest rozwój ludzkości. Nie wypływa ona z jakiejś odosobnionej idei, ale jej źródłem jest uczucie piękna, potrzeby społeczeństwa, okoliczności rozwoju.
Oceniając sztukę nową, nie pytamy tylko, czy jest dobra czy zła, ale też, jakie idee kierowały poetą i jakie miał cele, jak oddziałał na współczesnych.
Jak romantyzm przyczynił się do postępu ludzkości?
pisze się zawsze dla czytelników, by bawić lub/i uczyć; autor oddziałuje więc na uczucia, wolę i rozum odbiorcy
dla dobrego rozwoju, trzeba, żeby te trzy czynniki były zharmonizowane; literatura ma więc mniejszy lub większy wpływ na ukształtowanie społeczeństwa
romantyzm wpłynął dodatnio na rozwój poezji, ale ujemnie na rozwój nauki i bieg spraw społecznych - za bardzo skoncentrował się na uczuciach, pomijając rozum
Cechy poezji romantycznej i jej skutki:
(1a) uczucie czasem zwraca ku przedmiotom nikczemnym i pospolitym, zamieniając się w ckliwą sentymentalność (kwilenie przy bladym blasku księżyca)
(1b) często zwracali się ku przedmiotom wspaniałym, skłaniając czytelnika do zadumy
(1c) niemało stworzyli karykatur wynikłych z koncentrowania się na samym uczuciu, które rozum przestał kontrolować (Mickiewicz kazał „mieć serce i patrzeć w serce”, „łamać czego rozum nie złamie”) - okazało się, że czego rozum nie złamie, temu uczucie nie pomoże
ludzkość oderwała się od rzeczywistości, nagle dostrzegła przed sobą przepaść
(2) romantycy epatują niezwykłością, upiorami (choć wg Brodzińskiego poezja w ogóle, a rom. w szczególności musi mieć trochę mistycyzmu)
poezja powinna idealizować ludzi i zdarzenia wg skali prawdopodobieństwa, nie może podsycać wiary w upiory i widma, będące tworem ciemnoty
(3) nieład w czynach i myślach, pogarda nauki i doświadczenia są efektem postawy wyboru uczucia, a nie szkiełka i oka; prowadzą do egzaltacji, a potem rozczarowania i zawodu
(4) romantyzm ożywił tradycję, poetyzował przeszłość, wspomniał dawne klęski i triumfy, ale skoncentrował się na szlacheckich czasach, bo Polska prawdziwych wieków średnich nie miała (nie miał ich kto nauczyć, co cenić, bo brakło krytyki historycznej, oceniano historię przez pryzmat monarchii lub demokracji, widząc tylko szlachtę, a winę za zło zrzucano na okoliczności zewnętrzne)
klasycy wybierali bohatera i wydarzenie wzniosłe (np. wyprawa pod Chocim, Czarniecki), znane, a więc podobne do rzeczywistości i mogące zbudować czytelnika; romantycy pisali o mało znanych czasach (Krzyżacy, czasy kronikarskie), przez co i postaci były mało wiarygodne
(…)
…; dzieje były dla nich gmatwaniną przypadków, a nie ciągiem przyczynowo-skutkowym
przeszłość jawiła się im jako Chrystus niewinnie ukrzyżowany, który wszystkich zbawi, przeszłość postawili w centrum (jak w układzie Ptolemeusza - Ziemia)
Typ, ideał romantyzmu to:
zapaleniec, fantastyczny marzyciel, na poły bohater, na poły szaleniec
chce pchnąć świat na nowe tory, ale nie liczy się z faktami
trochę sceptyk, trochę idealista, trochę mistyk, trochę panteista
o sobie mówi:
Oto ja sam, jak drzewo zwarzone od kiści!
Sto we mnie żądz, sto uczuć, sto uwiędłych liści. (Słowacki, Kordian)
ma swoją religię i swoją moralność
ma swoje wyobrażenia o przeszłości i pogląd na teraźniejszość
demokrata lub arystokrata, w zależności od wychowania
jest nienaturalną i nieprawdopodobną mieszaniną charakteru, to karykatura…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)