RYSZARD PRZYBYLSKI - „SŁOWO I MILCZENIE BOHATERA POLAKÓW” - STUDIUM O „DZIADACH” Utwór pomyślany został jako dzieło otwarte, Mickiewicz pisał go wiele lat i nie zamknął. Najpierw w tomie „Poezyj" w 1823 ukazała się II i IV cz. Po latach w 1832 „Dziady” zostały powiększone o III cz. „Ustęp” zdaje się mieć równocześnie na celu utworzenie przejścia dla dalszych części tego dramatu, mających dopiero nastąpić, jednak tak się nie stało. Każda ludzka działalność była dla romantyka niejednoznaczna i fragmentaryczna. Świat był dla romantyków wiecznie otwarty. Kompozycja „Dziadów” jest dziełem romantycznej świadomości, która nieukończenie uważała za cechę wszelkiej aktywności umysłu. Utwór jest jednością, ponieważ rządzą nim pewne reguły, wiąże się fragmentarycznie.
- główna idea utworu: „Wiara we wpływy świata niewidzialnego, niematerialnego na sferę ludzkich myśli i działań jest ideą macierzystą poematu polskiego. Obrzęd ludowy zwany Dziadami, święto zmarłych i wywoływanie duchów. Gromadząc na nowo główne postacie dramatu, wiąże całą akcję w jedno”. - jednolitość daje „tajemnicza osobistość przechodząca przez cały dramat”. Ale jest to osobistość urojona, która w każdym kolejnym fragmencie objawia się w innym przeistoczeniu. Jest ona nazwana Bohaterem Polaków. Tego rodzaju niedostatek i nieskończoność wiązał Mickiewicz z niedojrzałością kulturową Słowian. Kult duchów stanowił ważną część religii słowiańskiej, najbardziej uroczystym świętem było święto Dziadów. Naszą niedostateczność zrodziła ironiczna wiedza o naturze poznawania świata. „Dziadów” nie można było skończyć, ponieważ życiu ludzkie i historia narodu są w nich jedynie ciągłym i trwałym niedokonaniem. `DZIADY' CZ. III Świat „Dziadów cz. III” powstał z zasobu wierzeń, które istnieją obok religii i nie wiążą się ściśle z dogmatem głównym, ale zdają się wyrastać z tych samych korzeni i znajdują wyjaśnienie w dogmacie. Obrzęd ma charakter magiczno-religijny. W XVII w. odkryto, że lud jest schrystianizowany w bardzo pobieżny sposób, zachował przedchrześcijański obraz świata. W tajemnych nocnych praktykach brali udział również księża. Postanowiono oświecić lud. Romantyczny zachwyt nad magią sprzeciwiał się planowej reewangelizacji, którą prowadzono również w czasach Mickiewicza. O pomieszaniu obrzędów pogańskich z chrześcijaństwem świadczy przestrzeń obrzędowa Dziadów - odbywają się one w kaplicy greckokatolickiej. W domu Bożym Guślarz ośmielił się wprowadzić zabobonne praktyki. Dziady ludowe poświęcone były pamięci zmarłych przodków. Były jawne, obchodzone w Zaduszki i koło Wielkanocy, zaczynano w południe, kończono o północy. Obrzęd składał się z zaklęć i wezwań duchów przodków, częstowano ich jadłem i wspomagano modlitwą, wierzono, że zmarli przychodzi, nikt ich nie wzywał by z nimi porozmawiać. Wszystkiemu przewodniczył na cmentarzu wędrowny żebrak, w domu gospodarz lub najstarszy mężczyzna. Najpierw płacząc tarzano na grobie jajka, potem lano wódkę, rozścielano obrus i zapraszano zmarłych na ucztę. Po wszystkim trwała „biesiada”. Część śpiewów i czynności obrzędowych Mickiewicz rzeczywiście przejął z „gminnej poezji”, jednak z cmentarza lub zacisza domu, przeniósł Mickiewicz obrzęd do zamkniętej przestrzeni kaplicy i nadał mu charakter tajemny. Dodał też pouczanie mar. Zignorował zakazy Kościoła, pozwolił duchom mówić. Stworzył wyimaginowany przez poetycką wyobraźnię obrzęd i nazwał go Dziadami tajemnymi. Część II jawi się nam jako zbiorowe nauczanie gromady przez duchy przodków, kt
(…)
…, a związek duszy z ciałem określano cudzołóstwem. Do ciała odczuwano wstręt i pogardę, tęskniono za światem wolnym od materii. W XVIII w. materializm rehabilitował cielesność, ale nie zrobiło to większego wrażenia na romantykach i gnostykach. W II cz. „Dziadów” manichejski uraz przejawił się przede wszystkim jako lęk przed uwięzieniem ducha w materii. Motyw ten jest obecny w całym arcydramacie…
… antytez w życiu człowieka. Istnieją takie sprzeczności, których pod groźbą obrazy Boga nie należy godzić czy rozwiązywać. 2. Palenie wódki - Widmo, Duchy ciężkie. Kara dla duchów najcięższych jest interesująca - najwyższy wyrok oddawał ich we władanie Złego Ducha, a ten skazywał ich na dalsze przebywanie w rozkładającej się „lepiance” (ciele). Włóczą się po ziemi, jak upiory i żyją na ziemi ze swoją…
… pojawia się ponownie w domu unickiego księdza. Tym razem nie milczy, ale mówi o kochaniu, stworzy wspaniały poemat o miłości. Wszystko co mówi, można potraktować jako odpowiedź na pytanie postawione przez Guślarza w końcu cz. II: „Gdy my z nią, on z nią wszędzie…/ Co to będzie, co to będzie?”.
- Trójka. Dom księdza. Wg didaskaliów 2 świece płoną, ale mamy 3 światła - 3cie światło płonie przed ikoną…
… przez sprzeczności stworzone przez oszukańczą myśl. Była winna, bo potargała kosmiczny łańcuch, i niewinna, bo nie czyniła mu żadnych nadziei. Myśl upiora została sparaliżowana przez platoński fatalizm miłości. Kiedy zapragnie żyć dla świata, Bohater Polaków będzie musiał pozbyć się swej młodzieńczej duszy uwięzionej w Upiorze. Kiedy w końcu Upiór zginie, na świecie pojawi się Gustaw. - Upiór dobył sztyletu…
… zauważył, że Konrad, chociaż jest obecny ciałem, duchem zaczyna uchodzić w inną sferę. Koledzy wiążą ten przypadek z darem prorockim. Suzin mówi o mistycznym uniesieniu duszy do nieba. I Konrad rozpoczyna swoją pierwszą improwizację. * Mała improwizacja - pieśń o zemście, której zadaniem jest wtajemniczenie młodzieży w egzystencję historyczną, stanowi antytezę ofiary. Jego słowa płyną rytmicznie, odwet…
… Boskiej. Ukoronowanie obrazów kwiatami było modlitwą za Konrada, który we wszystkich swych wcieleniach zachować cześć dla imienia Matki Boga. W wianku znajdują się narcyz i lilia - kwiaty symbolizujące wiosnę i erę eschatologiczną. Szczególnie uprzywilejowana jest róża, która przeobraża się w anioła i jednocześnie w człowieka o twarzy - Anioł Światłości. Widzenie senne Ewy zdradziło, że myśli i czyny…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)