4.4 . Romana Ingardena fenomenologiczny zwrot ku ontologii Fenomenologia według Ingardena miała zbliżyć człowieka do rzeczywistości i sposobu jej poznania. „Najistotniejszym dążeniem filozofii jest zbliżyć człowieka do rzeczywistości, dać mu się nasycić w jej bezpośrednich danych objawiającym się, swoistym obliczem i pokazać je tym, którzy jeszcze nie osiągnęli bezpośredniego doświadczenia.” Ingarden zauważył, że w filozofii występują różne rodzaje poznania, co jest związane z wielością przedmiotów uchwytywanych przez człowieka w polu świadomości. W związku z tym najwybitniejszy polski fenomenolog podzielił problematykę filozoficzną na trzy podstawowe grupy: metafizyczną, epistemologiczną i ontologiczną.
Według Ingardena podstawą poznania są dane ejdetycznej intuicji, czyli idealne konieczności, wypływające z istoty przedmiotowości. Rolę „filozofii pierwszej” powinna więc pełnić nie tyle fenomenologia, ile ontologia rozumiana jako opis zawartości idei przedmiotu w ogóle, mówiąc inaczej byłaby to ejdetyka idei przedmiotu możliwego. Ontologia według Ingardena zajmuje się aprioryczną analizą zawartości idei, dotyczącą czystych możliwości i koniecznych związków między czystymi jakościami idealnymi. Ontologia tak rozumiana nie zakłada ani istnienia świata realnego i przedmiotów istniejących w jego obrębie, ani też istnienia jakiejkolwiek dziedziny przedmiotowej . „Badania ontologiczne cechuje wysoki stopień ogólności; obejmują one rozważanie czystych możliwości - także takich, które nigdy nie zostaną zrealizowane, zaś zakres ogólnych pojęć i twierdzeń ontologicznych nie jest ograniczony do zakresu faktycznie istniejących w świecie realnym przedmiotów i rzeczy.” . W ontologii Romana Ingardena kluczowe znaczenie odgrywa pojęcie idei, rozumianej jako status przedmiotów pojęć ogólnych. Idee tak pojmowane posiadają swoistą strukturę koniecznościową, niezmienną i niezależną od świadomości podmiotu poznającego. Przedmiotem ontologii Ingardena jest najogólniej rzecz ujmując to, co idealne, tj. idee i jakości. Idee, które są przedmiotami autonomicznymi i zawierają wszystkie konieczne treści obecne w przedmiocie indywidualnym, tworzą jego istotę. Na istotę przedmiotu składają się nie tylko same jakości, ale przede wszystkim ich wzajemne zależności funkcjonalne, które można uchwycić za pomocą oglądu ejdetycznego. Odpowiadając na pytania, czym jest i jaki jest przedmiot ontologia bierze pod uwagę, jakościowe uposażenie przedmiotu, jego własności, formalną strukturę oraz różne sposoby istnienia. Ingarden wyróżnił więc trzy ontologie: materialną, formalną i egzystencjalną .
Pierwiastek formalny i materialny oraz moment egzystencjalny to realne składniki przedmiotu, są one jednak wyróżniane jedynie abstrakcyjnie. Materialna strona przedmiotu ma postać skonkretyzowaną, która związana jest z określoną jakością idealną. W każdym przedmiocie indywidualnym zachodzą konkretyzacje czystych jakości idealnych i związki między tymi jakościami.
(…)
…, które są charakteryzowane poprzez przysługujące im momenty bytowe, takie jak samodzielność i niesamodzielność bytowa, bytowa pierwotność i pochodność, samoistność i niesamoistność, zależność i niezależność bytowa. Ingarden rozgraniczył sposób istnienia i faktyczność istnienia. Chodzi o to, że redukcja fenomenologiczna nie wyłącza z obszaru doświadczenia sposobu istnienia, lecz tylko jego faktyczność.
Metafizyka w ujęciu…
…, ponieważ nie jest ono tylko przeżyciem psychicznym, czy zbiorem składników materialnych. Dlatego dzieło sztuki nie jest tożsame ani z przeżyciami twórcy, ani z przeżyciami odbiorcy, lecz zależy zarówno od jednego jak i drugiego.
Ingarden wykazał przynależność do sfery bytu intencjonalnego dzieł sztuki i wszelkich wytworów kultury. Przedmiotem jego badań estetycznych było zwłaszcza dzieło literackie i jego struktura. Wykazując hierarchiczną i wielowarstwową organizację dzieła literackiego oraz funkcjonalne zależności i związki między poszczególnymi warstwami mógł Ingarden przeprowadzić analogiczną analizę struktury obrazu, dzieła architektury, dzieła muzycznego, rzeźby, itd. Przeprowadzenie analizy jakościowej struktury dzieła literackiego pozwoliło Ingardenowi wykazać występowanie jakości artystycznie wartościowych na poziomie…
… jej wartościowości i związanej z nią hierarchii. Wartości są hierarchiczne a więc jedne są wyższe od innych, co oznacza, że np. poświęcamy wartość niższą w celu realizacji innej, wyższej. Niezależnie od tego jak zostanie ujęta forma wartości, sama wartość jest tak w swojej formie, jak i sposobie istnienia niesamodzielna i pochodna względem przedmiotu. Jest ona nadbudową na podłożu tego, czego jest wartością…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)