REWOLUCJA PERSKA 1905-1911
Na przełomie XIX i XX wieku, Persja była całkowicie zależna od dwóch mocarstw Rosji i Anglii. Wpływy angielskie koncentrowały się w rejonie Zatoki Perskiej oraz w prowincjach południowych i południowo- wschodnich ( graniczących z Indiami). Rosja natomiast kontrolowała pod względem gospodarczym prawie całą Persję północną.
Rosnące uzależnienie Persji od obcego kapitału, anarchia wewnętrzna, niedopuszczanie przez szacha Nasir- ad- Dina do udziału w rządach nikogo spoza otaczającego go kręgu feudałów - zaczęło powodować już w 2 połowie XIX wieku poważniejsze wystąpienia na rzecz reformy ustroju państwowego i wprowadzenia monarchii konstytucyjnej. Wyrazicielem tych nowych tendencji w życiu społeczno- politycznym Persji, stała się w pierwszym rzędzie młoda burżuazja i inteligencja . Działalność swoją koła opozycyjne prowadziły początkowo na emigracji . W 1890 roku został założony , w Londynie, przez Malkoma Chana ( jednego z wybitniejszych przywódców obozu liberalnego ) dziennik „Kanun „ ( Prawo). Wokół tego pisma zgrupowała się większa część perskiej emigracji politycznej.
Równolegle działał także drugi nurt opozycji wobec szacha, wychodzący jednak z całkiem innych założeń . Był to panislamizm . Głosząc jedność wszystkich muzułmanów, dążył do zlikwidowania władzy duchowieństwa muzułmańskiego. Przywódcy tego ruchu , chcieli wykorzystać nienawiść społeczeństwa do cudzoziemców i uchwycić władzę w swoje ręce, w celu przeprowadzenia reform utwierdzających ustrój feudalny. W 1890 roku Dżamal ad- Din - przywódca perskich panislamistów- został wysiedlony do Turcji , a wielu jego zwolenników trafiło do więzienia . W odpowiedzi dokonano -1 V 1896 roku- zamachu stanu i Nasil ad- Din zginął, jego następcą został Mozaffar ad- Din.
Idee rewolucyjne znalazły najśmielszy oddźwięk w miastach perskiego Azerbejdżanu. Najbardziej rozwiniętej i przez to najbardziej eksploatowanej przez miejscowych i zagranicznych feudałów prowincji.
Ruina gospodarcza ludności spowodowała dużą emigrację z tej prowincji do Baku, Tyfilisu i innych prowincji w granicach imperium carskiego- miało to ogromny wpływ na przenikanie idei rewolucyjnych z Rosji do Persji; szczególnie do miast Tebriz i Reszt , gdzie był najbardziej rozwinięty przemysł, przez co i najliczniejsza klasa robotnicza oraz burżuazja podchwytująca prądy rewolucyjne. Na początku XX wieku - to właśnie te dwie warstwy społeczne stały się głównymi czynnikami w dalszym rozwoju ruchu konstytucyjnego. Dużą rolę odegrał o tu także duchowieństwo- z jednej strony pragnące ograniczenia władzy szacha , z drugiej zachowania silnej pozycji w rozwijającym się ruchu.
Ogromny wpływ na rozwój sytuacji w Persji miała Rewolucja 1905-1907 w Rosji. Nadchodzące znad północnej granicy wieści stały się sygnałem dla masowych wystąpień ludności Teheranu. Bezpośrednim powodem tych wystąpień był rozkaz uwięzienia kilkunastu kupców, wydany przez Al. ed Doule ( gubernatora stolicy kraju) . Na znak protestu 14 grudnia 1905 roku teherańscy mudżitehidzi - seid Mohammed Tabatabai i seid Abdulla Behbehani - wyjechali do meczetu Szach Abdul Azim. Wkrótce zebrało się tu około 2000 ludzi protestujących przeciwko działaniom urzędników szacha. Zgromadzeni wysłali posłów do innych miast z prośbą o wsparcie- w większych ośrodkach np.: Tebrizie doszło do demonstracji solidaryzujących się z protestującymi.
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)