16. Realizm oraz naturalizm w poezji. Liryka odrodzeńcza, wpływy nietzscheanizmu, klasycyzm, franciszkanizm i poetyka codzienności.
Realizm i naturalizm w poezji:
Początkowe wiersze Jana Kasprowicza możemy zaliczyć do realizmu i naturalizmu. W 1888 roku wydał tom P o ezje , w którym znajdował się cykl sonetów Z chałupy i obrazki wierszem Z chłopskiego zagonu . Były to jego pierwsze próby literackie, doskonale utrwalił w nich realistyczne widoki rodzinnych Kujaw, z całą ich ówczesną problematyką społeczną, moralną i obyczajową. Realistyczna typowość migawkowo ukazanych postaci i losów ludzkich, żarliwa solidarność z człowiekiem skrzywdzonym i cierpiącym, głęboko przeżyty i odczuwany autentyzm tych obrazów, podkreślony przez formę ujęcia, przez identyczność języka i kultury. Dzięki temu autor uzyskał wiarygodność dokumentu. Ksaprowiczowska poezja ze swoją obrazowością odnosiła się również do poetyki codzienności- Wpisuje się tu również Stanisław Wyspiański, który wspominał swoje dzieciństwo np. w wierszu U stó p Wawelu miał ojciec pracownię. ( Reszta wklejona jest ze wstępu w oprac. Jana Józefa Lipskiego, Wyboru poezji Kasprowicza.)
Opisowa poezja naturalistyczna Naturalizm w poezji o tematyce chłopskiej bliski jest tendencjom z Francji (Zola, Grupa Medońska), w Polsce rozpowszechniony w latach 80 za sorawą „Przeglądu Tygodniowego”, „Wędrowca”, „Głosu”. W latach 1885-1892 naturalizm widoczny jest u Kasprowicza. Możemy u niego zobaczyć dwie tendencje:
przewaga opisowości;
narracyjność;
W wierszu W chałupce opisowość polega na nagromadzeniu prostych danych obserwacyjnych, przeważają one nad refleksją. Występuje tu selekcyjna tendencja tematyczna: gromadzenie szczegółów stanowiących w sumie obraz nędzy w sensie dosłownym później przeniesiony na sens przenośny jako wulgarności moralnej. W wierszach o tej tematyce następuje dynamizacja statycznego obrazu.
Narracyjna poezja naturalistyczna Dominował opis, a później opowiadanie. Cykl sonetów Z chałupy to jedno z większych osiągnięć artystycznych Kasprowicza w tym okresie: artyzm bierze się z rozległości panoramy, z konkretności szczegółów, do tego dochodzi znakomita kompozycja, zrównoważenie czynników subiektywnych i obiektywnych, daje nam to bogaty obraz wsi kujawskiej: ostry i konfliktowy, co wynika z rozwarstwienia społecznego wewnątrz wsi. Kasprowicz jest także wynalazcą miniatur fabularnych z dialogiem. W następnym etapie twórczości poeta przechodzi od liryki do epiki i dramatu i do coraz obszerniejszych form gatunkowych. Dodać należy, że do naśladowców twórczości Kasprowicza, a co się z tym łączyło wplatający nurt naturalizmu i realizmu w poezji jest Władysław Orkan. Jego tomy poezji: Z tej smutnej ziemi
(…)
… konwencjami. Staff chciał uporządkować swoją poezję, połączyć to co „ apolińskie” z tym co „dionizyjskie”. Najbardziej klasyczne są utwory w cyklach Echa Italo- greckie (Gałąź kwitnąca)- element apolińsko- akademicki bierze górę nad dionizyjskim. Wyznawał również Staff klasyczną filozofię życia mianowicie- Stoicyzm wyrażoną w wierszu: Marek Aureliusz mówi . Tonacja wierszy miłosnych również nosi ślady klasycznego nurtu, owe erotyki są kunsztowne i wyciszone pod względem emocjonalnym, wprowadzają realia starożytne, elementy spokojnej rezygnacji pogodzenia się z przemijalnością uczucia. Klasycyzm w jego poezji zauważyć możemy w stosowanych chwytach: retoryczne inwokacje, peryfrazy, poważna, hierarchiczna forma wypowiedzi objawiająca się w: zastosowaniu polskiego heksametru, budowa zdania również nawiązuje…
…, to inni poeci konsekwentnie realizujący w swojej twórczości nurt klasyczny. Klasycyzm był całkowitym przeciwieństwem dekadentyzmu, zaprzeczał bowiem dekadenckiemu przekonaniu, że kultura europejska się skończyła. Franciszkanizm- W tym okresie wzrasta fascynacja św. Franciszkiem z Asyżu, powstaje Towarzystwo międzynarodowe Studiów Franciszkańskich. Książkę o świętym wydał Edward Porębowicz, Stanisław…
… u Staffa:
Sprzeciw wobec instytucjonalizacji, Poczucie wolności,
Emocjonalizm,
Sprzeciw wobec dekadentyzmu,
Taki franciszkanizm występuje również u: Władysława Orkana, Bronisławy Ostrowskiej, Jana Kasprowicza. W tomiku Kasprowicza Ballada o słoneczniku 1908 „krzyk i gniew hymnów” zastąpiony zostaje przez zgodę na swój los. Tonacja franciszkańska najbardziej charakterystyczna jest dla tomiku Księgi ubogich…
… może być Staff, który fascynuje się postacią Fryderyka Nitzschego, którego filozofia pogardy dla słabości i uwielbienia siły, w młodym pokoleniu usuwa w cień pesymizm Schopenhauera. Staff tłumaczył pisma Zaratustry Nitzchego stąd, być może jego uwielbienie dla filozofa. Przyjmował tęsknotę za wielkością i siłą jak np. w Kowalu, z tomiku Sny o potędze. Tutaj wykuwanie własnej wielkości, siły staje się zadaniem…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)