Przedmiot fleksji: fleksja to dział morfologii opisujący budowę i funkcję wyrazów tekstowych reprezentujących określone leksemy (nauka o odmianie leksemów). Działy fleksji: deklinacja (odmiana wyrazów przez przypadki) i koniugacja (odmiana wyrazów przez osoby, czasy, tryby i strony)
Kategoria gramatyczna: zespół funkcji językowych określonej klasy leksemów wyrażanych za pomocą odpowiednich wykładników formalnych (końcówki fleksyjne). Kategorie gramatyczne dzielą się na: syntaktyczne - kategoria podmiotu, dopełnienia, przydawki, okolicznika morfologiczne:
kategorie fleksyjne: np. przypadka, liczby, osoby, czasu, rodzaju, trybu, aspektu, stopnia. Charakteryzuje się sobie właściwym zespołem wykładników formalnych (morfemów formotwórczych, czyli fleksyjnych: flektywy i końcówki fleksyjne)
kategorie słowotwórcze: np. kategoria nazw wykonawców czynności, miejsc, deminutywów
selektywne (klasyfikujące) - uwzględnione niezależnie od podziału na morfologiczne i syntaktyczne. wyrazy nie odmieniają się wg nich, tzn. że dana kategoria selektywna przysługuje wszystkim formom danego leksemu. Dla rzeczownika jest to np. kategoria rodzaju, bo każdy rzeczownik we wszystkim formach danego leksemu jest rzeczownikiem określonego rodzaju.
Kategoria przypadka: służy do wyrażania stosunków syntaktycznych zachodzących między składnikami wypowiedzenia; do odróżniania podmiotu od dopełnienia, okolicznika czy przydawki. Każdy przypadek ma wykładnik formalny w postaci końcówki fleksyjnej, która symbolizuje jego funkcję składniową. Kategorię przypadka mają:
rzeczownik
przymiotnik
liczebnik
zaimek
imiesłowy przymiotnikowe
Kategoria liczby: służy do oznaczania ilości desygnatów i charakteryzuje wszystkie odmienne części mowy: rzeczowniki, przymiotniki, liczebniki, zaimki i czasowniki. Formalnymi wykładnikami kategorii liczby są odpowiednie końcówki (morfemy) fleksyjne, które najczęściej kumulują kilka funkcji. Kategoria liczby może być:
fleksyjna: dla wszystkich wyrazów, które odmieniają się przez liczby
selektywna: dla leksemów, które nie odmieniają się przez liczby:
pluralia tantum singularis tantum (stal, wiedza)
zaimków (wyjątek: on, ten, tamten, ów)
liczebników głównych i zbiorowych
syntaktycznie niezależna: dla leksemów, których użycie w lp. lub lmn. jest uzależnione od ilości oznaczanych przedmiotów (rzeczowniki, zaimki)
syntaktycznie zależna: dla leksemów, w których jest ona wykładnikiem zgody między nimi a określonym przez nie rzeczownikiem lub zaimkiem (przymiotniki, liczebniki porządkowe, czasowniki)
Temat wyrazowy (leksykalny): część wyrazu, która pozostaje po odcięciu końcówki, i która jest wykładnikiem znaczenia leksykalnego danego wyrazu. Wyraz tekstowy składa się z tematu i końcówki; leksem = temat + paradygmat (zbiór końcówek fleksyjnych wszystkich wyrazów tekstowych danego leksemu). Tematy fleksyjne i tematy formotwórcze wyrazów tekstowych stanowią jednostki analizy fleksyjnej.
(…)
… teraźniejszy: moment mówienia pokrywa się z momentem procesu. czas przeszły: moment mówienia następuje po momencie procesu
czas przyszły: moment mówienia wyprzedza moment przebiegu procesu. Formy czasu teraźniejszego mogą być sekundarnie użyte w funkcji:
czasu przeszłego czasu przyszłego
ponadczasowo
Kategoria osoby: jest kategorią fleksyjną czasownika syntaktycznie zależną od podmiotu, która oznacza stosunek…
…
przyrostka rodzajowego: r.m. -ø-, r.ż. -a-, r.n. -o-, r.m.os. -i-, r.niem.os. -y-
Formy czasu przyszłego: Formy cz. przysz. czasowników niedokonanych składają się z form odmiany czasownika BYĆ w czasie przyszłym połączonych z 3 os. czasu przeszłego lub bezokolicznikiem odmienianego czasownika (będę pisał). Są to formy złożone czasu przyszłego. Czasowniki dokonane nie tworzą złożonych form czasy przyszłego. Funkcje czasu przyszłego tych czasowników pełnią ich formy czasu teraźniejszego (napiszę). Są to formy proste. Formy tzw. czasu zaprzeszłego: mają znaczenie czasu przeszłego i są niekiedy używane jako jego stylistyczne warianty. Składają się z form czasu przeszłego odmienianego czasownika połączonych z 3 os. czasu przeszłego czasownika BYĆ w odpowiednim rodzaju: męskim, żeńskim, nijakim, męskoosobowym…
… czasu przeszłego odmienianego czasownika (byłbym napisał)
Imiesłów przymiotnikowy czynny: temat fleksyjny składa się z formotwórczego tematu czasu teraźniejszego czasownika niedokonanego i przyrostka -ąc- (czytając). Imiesłów ten odmienia się przez przypadki, liczby i rodzaje tak jak przymiotniki miękkotematowe.
Imiesłów przymiotnikowy bierny: temat fleksyjny składa się z formotwórczego tematu czasu…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)