PRZEDAWNIENIE
Przedawnienie jest pojęciem związanym z upływem czasu. Jako instytucja prawna występuje nie tylko w prawie cywilnym, lecz również w prawie karnym, administracyjnym, finansowym i niektórych innych dziedzinach prawa mate- rialnego. W prawie cywilnym obok przedawnienia występują także inne instytucje wiążące się z upływem czasu, zaliczamy do nich w szczególności: a) zasiedzenia, b) przemilczenie, c) terminy zawite. Przedawnienie, zasiedzenie,
przemilczenie i terminy zawite określane są w literaturze prawa cywilnego wspólnym terminem dawność 31 .
Przedawnienie polega na tym, że po upływie wskazanego przez prawo terminu dłużnik może uchylić się od spełnienia świadczenia.
Społeczna funkcja przedawnienia, podobnie jak innych instytucji cywilno- prawnych związanych z upływem czasu, polega przede wszystkim na lik- widowaniu szkodliwych napięć i stanów niepewności spowodowanych rozbież- nością między stanem prawnym a stanem faktycznym. Za ograniczeniem w czasie możliwości dochodzenia roszczeń poprzez wprowadzenie przedaw- nienia przemawiają także inne względy: primo - dłużnik nie powinien być bez końca zagrożony możliwością zgłoszenia się wierzyciela z jego roszczeniem, secundo - dochodzenie roszczenia po upływie długiego czasu natrafiłoby na poważne lub nawet nie dające się przezwyciężyć trudności dowodowe, tertio - należy przyjąć założenie, że uprawniony nie jest zainteresowany świad- czeniem, skoro nie domaga się jego spełnienia w ciągu dłuższego okresu 32 Przedawnieniu ulegają jedynie roszczenia majątkowe (art. 117 § 1 k.c). Nie podlegają więc przedawnieniu roszczenia nie mające majątkowego charakteru, na przykład roszczenia o ochronę praw osobistych, roszczenia wynikające z praw rodzinnych itp.
Przepisy regulujące w kodeksie cywilnym przedawnienie roszczeń (art. 117-125) mają charakter bezwzględnie obowiązujący, w związku z czym terminy przedawnienia nie mogą być umową stron przedłużane ani skracane.
Wskutek nowelizacji kodeksu cywilnego instytucja przedawnienia uległa istotnym przeobrażeniom. Istota tych zmian polega na zniesieniu różnic między przedawnieniem w obrocie powszechnym i obrocie uspołecznionym. Przedawnienie - na tle szerszych zmian w kodeksie cywilnym, zrównujących prawnie oba wymienione rodzaje obrotu - stało się instytucją w pełni zwartą, zawierającą jednolite rozwiązania, bez względu na to, jakie podmioty wy- stępują w charakterze stron w stosunkach cywilnoprawnych. W związku z tym stracił podstawę stosowany poprzednio podział na przedawnienie powszechne (przedawnienie w obrocie powszechnym) i przedawnienie arbitrażowe (przeda- wnienie w obrocie uspołecznionym).
Zasadniczy termin przedawnienia wynosi dziesięć lat. Jest on sto- sowany we wszystkich przypadkach, w których przepisy kodeksu cywilnego
(…)
… alimentacyjnej. Z upły- wem trzech lat przedawniają się wzajemne roszczenia pracodawcy i pracow- nika (art. 291 k.p.). Wreszcie trzyletni termin przedawnienia odnosi się do roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym, z wyjąt- kiem roszczeń wynikających ze zbrodni i występku, które przedawniają się po upływie dziesięciu lat. Z upływem dwóch lat przedawniają się roszczenia przedsiębiorstw hotelowych i gastronomicznych z tytułu świadczonych usług. Po upywie roku przedawniają się roszczenia wynikające z umowy spedycji, umowy składu, przewozu rzeczy, przewozu osób, umowy użyczenia. Po upływie pół roku przedawniają się roszczenia przewoźnika przeciwko innym przewoźnikom, którzy uczestniczyli w przewozie przesyłki.
Skutkiem przedawnienia jest uzyskanie przez dłużnika, a więc stronę zobowiązaną…
… o wszczęcie egzekucji;
uznanie roszczenia przez dłużnika.
Roszczenia stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu albo ugodą zawartą przed sądem przedawniają się także, jednak okres prze- dawnienia wynosi dla takich roszczeń zawsze 10 lat, nawet jeśli są to roszczenia okresowe, roszczenia z czynów niedozwolonych itp., a wiec takie, dla których przepisy kodeksu cywilnego przed wydaniem orzeczenia przewidują…
… okres przedaw- nienia może się więc złożyć kilka krótszych okresów rozdzielonych okresami zawieszenia.
Bieg przedawnienia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu:
co do roszczeń przysługujących dzieciom przeciwko rodzicom — na czas trwania władzy rodzicielskiej,
co do roszczeń przysługujących osobom nie mającym pełnej zdolności do czynności prawnych przeciwko ich opiekunom i kuratorom…
… - na czas sprawo- wania przez te osoby opieki i kurateli,
co do roszczeń przysługujących jednemu z małżonków przeciwko drugiemu małżonkowi - na czas trwania małżeństwa,
co do wszystkich roszczeń, gdy z powodu siły wyższej uprawniony nie może ich dochodzić przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw danego rodzaju - na czas trwania przeszkody.
Przerwa biegu przedawnienia powoduje skutki…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)