Fragment notatki:
Ćwiczenia Referat
Problematyka psychologii człowieka dorosłego od dawna budziła zainteresowanie badaczy.
Był to jednak okres, kiedy w psychologii rozwojowej nie interesowano się nią szczególnie.
Złożyło się na to kilak przyczyn. Przede wszystkim, zmiany obserwowane w toku życia
dorosłych nie spełniały kryteriów wynikających z biologicznego modelu rozwoju, który przez
długi czas dominował w psychologii. Wyniki badań empirycznych wskazywały, że u ludzi
dorosłych trudno rozpoznać wyraźny kierunek zmian w strukturach psychologicznych oraz
cel, do którego miałyby one zmierzać. Zakładano, że dojrzałość psychiczną człowieka określa
się wraz z dojrzałością fizyczną organizmu. Ostatnio problematyka rozwoju człowieka
dorosłego ponownie znalazła się w obszarze zainteresowań. Dotyczy to zwłaszcza wczesnej
dorosłości, obejmującej okres od 20-23 do 35-40
Wkraczanie w dorosłość
Napotykamy wiele trudności w określaniu takiego momentu w życiu człowieka, w którym
osiąga on dorosłość. Niektórzy wiążą go z konkretnymi wydarzeniami życiowymi, takimi jak:
zawarcie małżeństwa, czy uzyskanie niezależności ekonomicznej. Jednak wydarzenia
życiowe rozpatrywane pojedynczo nie mogą stanowić kryterium wyznaczającego osiągniecie
dorosłości.
Próg dorosłości
A. Jensen określiła kryteria „bycia osobą dorosłą”, pytając studentów college’u o cechy
dorosłości.
Spośród
czterdziestu
określeń
badani
najczęściej
wybierali:
„branie
odpowiedzialności za swoje działania”, „podejmowanie decyzji w oparciu o własne
przekonania i wartości”, „uniezależnienie się od wpływu rodziców, czy innych osób” i
„partnerskie stosunki z rodzicami”
Dorosłością określamy tę fazę życia, w którą wkracza człowiek po gwałtownych zmianach
rozwojowych prowadzących do dojrzałości biologicznej i społecznej, wyraża się w
zdolnościach do prokreacji, oraz odpowiedzialnego podejmowania nowych ról społecznych
W literaturze rozważane są trzy rodzaje kryteriów, według których najczęściej „porządkuje”
się okres dorosłości. Są to: zdania rozwojowe, zmiany w strukturze życia związane z
wydarzeniami typowymi dla różnych faz dorosłości, oraz kryzysy życiowe, wobec których
jednostka staje w różnych okresach swojego życia. Ponieważ te wymienione sposoby
kategoryzowania osiągnięć rozwojowych są ściśle związane z warunkami społecznokulturowymi, w jakich żyje jednostka, trudno zakreślić uniwersalne granice wczesnej
dorosłości . Możemy jednak przyjąć, że w naszych warunkach między 23-25, a 35 r.ż. młody
człowiek osiąga pełnię sił fizycznych oraz poziom sprawności intelektualnych, umożliwiające
mu osiągnięcie niezależności ekonomicznej, samodzielne podjęcie i odpowiedzialne
wypełnianie obowiązków związanych z nowymi rolami społecznymi
Pojęcie zadań rozwojowych wprowadziło do psychologii R.J. Havighurst w swojej koncepcji
opisuje cały przebieg życia człowieka. Rozwój w tym ujęciu realizuje się w trakcie
rozwiązywania problemów typowych dla danego okresu życia
W okresie dorosłości Havighurst wyróżnił następujące zadania rozwojowe:
Wybór małżonka
Uczenie się z nim współżycia
Założenie własnej rodziny
Wychowanie dzieci
Prowadzanie domu
Rozpoczynanie pracy zawodowej
Podjęcie obowiązków obywatelskich
I znalezienie pokrewnej grupy społecznej
Każde społeczeństwo ma własny „zegar społeczny” według którego oceniane może być
tempo rozwoju jednostki. Na przykład 48-letni mężczyzna, który jeszcze nie ożenił się lub 30letni, który nie zdobył zawodu, mogą doświadczać zarówno wewnętrznych jak i
zewnętrznych nacisków, aby zadania te wypełnić. Obecnie społeczeństwa są bardziej
tolerancyjne w określaniu, kiedy ludzie powinni podjąć pracę zarobkową, kiedy zawrzeć
związek małżeński, czy przerwać aktywność zawodową.
Zdaniem Eriksona, który zaproponował stadialny opis biegu żucia człowieka, można
wyróżnić osiem stadiów rozwoju ego. Stadia te mają charakter uniwersalny. a rozwój
jednostki następuje przez przezwyciężenie kryzysów specyficznych dla poszczególnego okres
życia. Kryzys jest doświadczany wtedy gdy jednostka staje wobec zadnia rozwojowego
wymagającego reorganizacji struktury ego.
Na okres wczesnej dorosłości, zamykający się, według Eriskona, w granicach 20-35r.ż.
przypada szóste stadium rozwojowe, w którym jednostka staje wobec przeciwieństwa:
intymność-izolacja. Głównym zadaniem tego okresu jest osiągnięcie zdolności do intymnych
relacji z bliską osobą i podejmowanie odpowiedzialności za nią. Jednostka, która osiąga ten
etap rozwoju posiada względnie zintegrowaną osobowość i ukształtowane pouczycie własnej
tożsamości.
Zdaniem Eriksona charakterystyczne dla tego stadium intymne relacje, które nie ograniczają
się do związków seksualnych, różnią się od związków między dziewczętami i chłopcami z
okresu formowania się tożsamości, kiedy to jednostki zorientowane są przede wszystkim na
odkrywaniu własnego ja
Skonsolidowana tożsamość jednostki
stanowi
podstawę dla przeżywania miłości,
doświadczania troski i odpowiedzialności za innych. Zdolność do tak rozumianej miłości
ujawnia się według Eriksona, głownie w związkach małżeńskich. Dlatego uważa, że wczesna
dorosłość jest okresem najbardziej sprzyjającym zawieraniu małżeństw i rodzeniu dzieci.
Nieumiejętność poradzenia sobie z charakterystycznym dla tego stadium przeciwieństwem
intymność izolacja prowadzi do pogłębienia się izolacji jednostki i unikania bycia z innymi i
nawiązywania z nimi biskich kontaktów. Młody człowiek, nie posiadając wyraźnie określonej
własnej tożsamości może nie rozróżniać swoich lęków, marzeń, czy pragnień od odczuć
otaczających go osób. Często sprzyja to uruchomieniu mechanizmu projekcji, a w
konsekwencji uniemożliwia budowanie intymnych związków opartych na realistycznym
obrazie własnej osoby oraz drugiego człowieka.
D. Levinson autor koncepcji opisującej bieg życia ludzkiego za pomącą metafory pór roku.
Struktura życia obejmuje, charakterystyczne w danym momencie rozwojowym, różne obszary
aktywności, relacje jednostki ze światem i społeczeństwem oraz odniesienia do samej siebie.
Levinson analizuje bieg życia na kilku wzajemnie przenikających się płaszczyznach:
biologicznej, społecznej i psychologicznej. W oparciu o dane z badań podłużnych grupy 40
mężczyzn, którzy opisywali historię swojego życia, wyróżnił okresy biegu życia człowieka.
Są to
Dzieciństwo i adolescencja
Wczesna dorosłość 22-45r.ż.
Średnia dorosłość 40-65 r.ż
Późna dorosłość pow 60
Uwzględniając okresy przejściowe, zdaniem Levinsona wczesna dorosłość obejmuje:
Okres przejścia do wczesnej dorosłości 17-22
Fazę nowicjatu 22-28, w której zaczyna się tworzyć nowa struktura życia
Fazę pośrednią 28-33, którą charakteryzuje przystosowaniem się nowej struktury
Fazę kulminacji 33-40, końcowego ustabilizowania się struktury życia
A także okres przejścia do średniej dorosłości 40-45
Wkraczając w dorosłość, młody człowiek osiąga szczyt sprawności fizycznej i doznaje wielu
satysfakcji psychicznych, ale zdaniem Levinosna – jednocześnie jego udziałem staja się
liczne konflikty i stresy. W tym bowiem czasie realizuje swoje młodzieńcze aspiracje, zakłada
własną rodzinę i dokonuje wielu wyborów decydujących o kształcie dalszego życia.
Wypełniane z powodzeniem zadań wczesnej dorosłości wymaga od jednostki osiągnięcia
pewnego stopnia dojrzałości psychicznej, której kształtowanie się jest zdaniem Z.
Chlewińskiego procesem ciągłym, trwającym całe życie. W procesie tym jednostka przyjmuje
odpowiedzialność za swoje życie i rozwija się w jedyny, niepowtarzalny sposób. Autor
rozważa dojrzałość psychiczną w kontekście trzech wymiarów:
Autonomia jednostki
Wgląd we własne motywy
I stosunek do ludzi
Autonomia jednostki ujawnia się, gdy człowiek może realizować własne, podmiotowe
działania, niezależnie od czynników, które mogłyby determinować.
Przejawy dojrzałej autonomii rozpoznać możemy, zdaniem autora, w aktywności dorastającej
jednostki, gdy podejmuje próby realizowania własnych koncepcji w świecie.
Wgląd we własne motywy postępowania stanowi według Chlewińskiego kolejny wymiar
dojrzałości jednostki. Sytuacja życiowa i zawodowa młodego człowieka sprzyja gromadzeniu
wiedzy o sobie, bowiem liczne kontakty społeczne, nawiązane podczas pełnienia ról
społecznych są jej ważnym źródłem.
Inny wymiar dojrzałości psychicznej to stosunek do innych. Najogólniej można go
scharakteryzować jako postawę odpowiedzialności i szacunku dla drugiej osoby. Jedną z
istotnych cech tej postawy według autora jest niezależność od innych.
Rozwój fizyczny
Wiek, w którym ludzie osiągają maksymalny wzrost nie jest dokładnie określony. Niektóre
źródła podają, że mężczyźni osiągają swój ostateczny wzrost średnio w wieku 21, natomiast
kobiety w wieku 17. W innych podaje się że ludzie rosną do ok. 25r.ż
Badania wskazują, że rozwój motoryczny osiąga szczyt między 20 a 30 r.ż. Wydolność
mierzona maksymalnym zużyciem tlenu, jest największa u kobiet między 22 a 33 rż. a u
mężczyzn między 27 a 35 rż. Na okres wczesnej dojrzałości przypada również optymalna
zdolność do pracy i najwyższy stopień jej wydolności.
W tym okresie przypada również dojrzałość rozrodcza. Mimo, że pełną sprawność gonad i
narządów rozrodczych kobieta osiąga po zakończeniu okresu dojrzewania, to wydaje się, że
optymalne warunki dla prawidłowego przekazywania informacji genetycznej występuje u
kobiet ok. 25-30 rż, u mężczyzn 30-35
Przystosowanie organizmu do warunków środowiska możliwe jest dzięki funkcjom
koordynacyjno regulacyjnym. Funkcje te obejmują: rejestrację stanów organizmu i
środowiska w wyniku odbioru wrażeń i ich przetwarzania: reakcje oparte na mechanizmach
odruchowych oraz zachowania świadome. Przebieg tych funkcji zmienia się w ciągu życia
jednostki. Mimo, że wczesna dorosłość w wielu podręcznikach prezentowana jest jako okres
stabilizacji, to jednak w fazie tej można zaobserwować rozwój w obrębie wielu funkcji.
Narządy wzroku i słuchu spełniają podstawową funkcję w adaptacji jednostki do otoczenia i
dlatego skoncentrujemy się na zachodzących w nich zmianach
Badania wskazują, że do ok. 25rż wzrasta wrażliwość oka na światło (po czym miedzy 30, a
40 rokiem życia rozpoczyna się spadek) oraz powiększa się pole widzenia peryferycznego.
Ostrość widzenia natomiast ustala się około 18-20 rż i nie podlega większym zmianą do ok.
60 rż.
W przypadku słuchu okres miedzy 20, a 30 rz przypada najlepsza ostrość słuchu. Jak podaje
Wolański dorośli między 20 ,a 40 najbardziej wrażliwi są na dziwię o częstotliwości 2500- 1
tys drgań na sekundę. Po 20 słyszalność dźwięków w małym stopniu pogarsza się
Zmiany fizjologiczne pod wpływem stresu
Omawiając fizyczną kondycję człowieka w okresie wczesnej dorosłości warto też zwrócić
uwagę na zjawisko stresu, bowiem wyniki różnych bada wskazują, że na tę właśnie fazę życia
człowieka przypada szczególnie duża liczba zdarzeń stresowych. Stres jest ściśle związany
np. z występowaniem pewnych chorób. Szacuje się, że ok. 50-80% wszystkich chorób ma
podłoże emocjonalne związane z przeżywaniem stresu. Może on prowadzić do takich reakcji
fizjologicznych organizmu jak wzrost rytmu pracy serca czy występowanie nadciśnienia. Jeśli
stres przedłuża się, mogą wystąpić psychosomatyczne lub psychofizjologiczne zaburzenia
organizmu, takie jak np. wrzody, czy zapalenie okrężnicy
Rozwój poznawczy
Większość młodych dorosłych dobrze radzi sobie z rozwiązywaniem standardowych testów
inteligencji. Wyniki badań testami inteligencji wskazują, że najwyższy poziom sprawności w
nabywaniu i posługiwaniu się wiedza abstrakcyjna przypada na późny okres adolescencji
miedzy 16, a 20. Po fazie względnej stałości począwszy o ok. 30 ( a więc pod koniec
wczesnej dorosłości zaczyna systematycznie się obniżać.
Analiza procesu myślenia osób dorosłych ujawnia się w trakcie rozwiązywania różnego
rodzaju zadań pozwoliła badaczom dostrzec swoiste dla dorosłości cechy myślenia, znaczenie
odbiegające od własności rozumowania formalno- operacyjnego, które opisał w swojej
koncepcji Piaget zwraca się uwagę na metasystemowy, realistyczny i dialektyczny charakter
tego myślenia oraz na to że umożliwia ono nie tylko rozwiązywanie ale przede wszystkim
odkrywanie problemów.
Badacze reprezentujący nurt epistemologiczno- genetyczny wiążą wymienione własności
myślenia z nowymi strukturami umysłowymi, które prawdopodobnie zaczynają się
kształtować w okresie wczesnej dorosłości, po osiągnięciu przez jednostkę stadium operacji
formalnych. Część badaczy struktury te nazywa postformalnymi i zakłada, że są one wyrazem
kształtowania się w tym okresie kolejnego stadium rozwoju w stosunku do sekwencji
określonej przez Piageta.
W myśleniu dorosłych pojawia się nowa wcześniej nieobecna, umiejętność ujmowania
problemów w ramach różnych systemów odniesień, a w konsekwencji zdolności
konstruowania wielu równoważnych rozwiązań tego problemu.
Ogólnie można powiedzieć, że relatywizm polega na zrozumieniu, iż wiedza zależy od
subiektywnych doświadczeń i punktu widzenia jednostki. Myślenie relatywistyczne jest
szczególnie ważne w relacjach interpersonalnych. Pozwala bowiem uwzględniać punkty
widzenia innych osób, a także interpretować relacje interpersonalne w kontekście wzajemnie
równoważnych, a nieraz wzajemnie sprzecznych układów odniesień, co w konsekwencji
umożliwia bardziej wszechstronne rozwiązanie sytuacji konfliktowej
Myślenie dialektyczne rozwija się w wyniku przekształcenia tych struktur w nowe „szersze”
schematy poznawcze, ujmujące stała zmienność i sprzeczności w bardziej adekwatne
reprezentacje świata.
P.K. Arlin jako jedna z pierwszych podjęła próbę wykazania, że myślenia młodzieży i
dorosłych różni się pod względem strukturalnym. Myślenie relatywistyczne i dialektyczne, jej
zdaniem, wyznacza nową zdolność umysłową dorosłych w mianowicie odkrywanie
problemów, a nie tylko umiejętność ich rozwiązywania. Strategia określana jako
„rozwiązywanie problemów” może być użyta w przypadku otwartych, niedookreślonych
problemów.
Koncepcja myślenia postformalnego F. A. Richardsa i M. L. Commonsa jest kontynuacją
piagetowskiego, formalno-operacynego opisu dojrzałego myślenia. Badacze ci określili nowe
poziomy myślenia, które wyrażają kontynuację rozwoju rozumowania logicznego opisanego
przez Piageta.
Ich zdaniem myślenie osób, które opanowały operacje formalne, może dalej rozwijać się,
osiągając stadia operacji systemowych, meta systemowych i paradygmatycznych.
Operacje systemowe określane są na zbiorze operacji formalnych, czyli na klasach i relacjach
między klasami, wprowadzając przez utworzenie systemów, wyższy stopień uporządkowania
zbioru.
Operacje meta systemowe są to operacje, które wyznaczają relacje między systemami w
ramach struktury nadrzędnej, zwanej metasystemem. Wyłania się on wówczas, gdy jednostka
potrafi wykonać wszystkie operacje na klasach systemów,
Operacje paradygmatyczne porządkują systemy systemów, w wyniku czego tworzy się
bardziej złożona struktura zwana polem, zawierająca wszystkie reakcje miedzy wyróżnionymi
systemami. Operacje te wyznaczają najwyższy poziom w rozwoju umysłowym człowieka i
prowadzą do ukształtowania się zupełnie nowego sposobu umysłowej reprezentacji
rzeczywistości. Autorzy podkreślają, że ta forma myślenia osiągana jest bardzo rzadko i
ujawniać się może np. w niektórych przypadkach myślenia mistycznego.
G. Labouvie-Vief ujmuje zmiany w aktywności poznawczej dorosłych w kontekście
przekształceń w strukturze „Ja”. Pojedyncze cechy, za pomocą których inni teoretycy opisują
specyfikę myślenia postformalnego, w modelu Labouvie – Vief rozważane są w relacji do
zmian, jakim w biegu życia podlega osobowość człowieka.
Opisując zmiany „Ja” w ciągu życia człowieka, Labouvie – Vief wyróżnia cztert rodzaje
autoregulacji, które wyznaczają cztery poziomy rozwojowe; poziom presystemowy,
intrasystemowy, intersytsemowy i autonomiczny. Dwa pierwsze odpowiadają piagetowskim
stadiom rozwoju inteligencji, natomiast dwóch ostatnich ujawnia się myślenie postformalne
związane z dorosłością.
Poziom regulacji intersystemowych kształtuje się na podłożu wcześniejszych regulacji
intrasystemowych, dla których charakterystyczne jest myślenie formalno-operacyjne,
podporządkowujące rzeczywistość schematom rozumienia logicznego.
Jednocześnie w sytuacji problemowej dorośli zaczynają dostrzegać różne, właściwe dla danej
sytuacji rozwiązania, których wartość oceniana jest w zależności od kontekstu sytuacyjnego.
Ponadto zdolność do koordynowania różnych podsystemów w obrębie struktury „ja” pozwala
dorosłemu ujmować siebie w kontekście związków: „ja-inny” Umiejętność ta jest niezbędna
jednostce do rozwijania twórczych relacji społecznych.
Poziom regulacji autonomicznych stanowi najwyższy etap rozwoju według Labouvie-vief.
Podstawowym regulatorem jest tutaj struktura „ja”, która spełnia rolę meta systemu. Integruje
ona trzy sfery; myślenia, emocji i działania. W wyniku tego aktywność jednostki, która
poprzednio rządzona była odpowiednio na poszczególnych poziomach – bodźcami
sensorycznymi, prawdami formalnymi czy normami społecznymi, obecnie jest wyrazem
dążeń jednostki, wyznaczanych przez nią celów i wartości. Autonomia tego poziomu nie
oznacza jednak braku zależności interpersonalnych i dowolności działań. Wyraża raczej
zdolność podmiotu do podjęcia odpowiedzialności za własne działania i rozwój przy
jednoczesnym uwzględnianiu różnego rodzaju ograniczeń w ujawnianiu indywidualnych
dążeń.
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)