Zobowiązania. - wykłady" składa się z 26 stron. Z jej treści dowiemy się więcej na takie tematy, jak: pojęcie zobowiązań, źródła zobowiązań, przedmiot zobowiązania, skutki niewykonania zobowiązania, zlecenie, przestępstwa prawa prywatnego, podstęp.
P R A W O R Z Y M S K I E - Z O B O W I Ą Z A N I A
Pojęcie zobowiązań.
Zobowiązanie (obligatio) jest to stosunek prawny między dwiema stronami, z których jedna jest wierzycielem (creditor), a druga dłużnikiem (debitor). Węzeł obligacyjny istniał tylko pomiędzy wierzycielem a dłużnikiem. Polegał on na uprawnieniu wierzyciela do żądania od dłużnika, ażeby spełnił na jego rzecz obowiązek polegający na dare, facere lub praestare - czyli spełnieniu świadczenia. Wierzycielowi przysługiwała wierzytelność - nomen, creditum; a na dłużniku ciążył dług - debitum.
W Instytucjach Justyniana „zobowiązanie jest węzłem prawnym, który zmusza nas do świadczenia pewnej rzeczy według praw naszego państwa”. Natomiast Paulus uważa, że „istota zobowiązania nie polega na tym, ażeby jakąś rzecz albo służebność uczynić naszą, ale na tym, ażeby zmusić kogoś do dania nam czegoś albo do czynienia, albo do świadczenia”.
Zobowiązanie o opierało się na zasadzie równości stron, w tym sensie, że nie daje ono władzy wierzycielowi nad dłużnikiem (odwrotnie niż np. przy patria potestas).
W prawie klasycznym zobowiązania zaliczano do res incorporales, podlegających obrotowi gospodarczemu.
Źródła zobowiązań.
Pierwotnie Rzymianie wyodrębniali dwa podstawowe źródła zobowiązań: kontrakty i delikty. Kontraktami były umowy zaskarżalne wg ius civile, delikty - przestępstwa rodzące odpowiedzialność majątkową sprawcy z mocy norm prawa prywatnego.
Według Gaiusa „każde zobowiązanie rodzi się albo z kontraktu albo z deliktu” oraz „z różnego rodzaju przyczyn”. W prawie justyniańskim nastąpił podział zobowiązań powstających „z różnego rodzaju przyczyn” na dwie dalsze kategorie: zobowiązania jak gdyby z kontraktu (obligationes quasi ex contractu) oraz zobowiązania jak gdyby z deliktu (obligationes quasi ex delicto). Tak więc w prawie justyniańskim występował czwórpodział zobowiązań ze względu na ich źródła powstania, na obligationes:
ex contractu - czyli z umów zaskarżalnych wg prawa cywilnego
quasi ex contractu - ze zdarzeń podobnych do kontraktów
ex delicto - z przestępstw prawa prywatnego
quasi ex delicto - ze zdarzeń podobnych do deliktów.
Zobowiązania cywilne i naturalne.
Ze względu na sankcję zobowiązania dzielimy na cywilne i naturalne. W przypadku niewykonania zobowiązania przez dłużnika, wierzyciel ma na ogół możliwość szukania ochrony swojego prawa podmiotowego, wnosząc powództwo do sądu. Zobowiązania są w zasadzie zaskarżalne. „W zasadzie”, bowiem w okresie klasycznym zaczęto wyodrębniać pewną grupę zobowiązań niezaskarżalnych, określając je mianem naturalnych (obligationes naturales). Wówczas to przeciwstawiano zobowiązania naturalne zobowiązaniom zaskarżalnym - czyli zobowiązaniom cywilnym
(…)
… obligacyjnego. Rozwiązujący skutek wywierało tylko wykonanie prawidłowe, a na to składał się cały zespół elementów, personalnych i rzeczowych (wykonawca, przyjmujący, treść, czas, miejsce). Dłużnik mógł się zwolnić zobowiązania przez zastępcze świadczenie innego rodzaju (datio in solutum), ale tylko za zgodą wierzyciela.
Rozwiązanie węzła obligacyjnego następowało nie tylko przez wykonanie zobowiązania…
… się od wierzyciela zwrotów kosztów spowodowanych zwłoką.
Umocnienie zobowiązań.
Normalną gwarancją wykonania obowiązku dłużnika była ochrona procesowa (za wyjątkiem zobowiązań naturalnych). Jednym z zabezpieczeń wierzytelności było rzeczowe prawo zastawu. Dodatkowymi zabezpieczeniami ze strony dłużnika było a) ustanowienie kary umownej, b) wręczenie zadatku, a także c) ponowne przyrzeczenie zapłaty długu własnego…
… rzymskiego niezaskarżalne. Na drodze rozwojowej pierwszy krok uczyniło prawo rzymskie przyznając skargę o zwrot świadczenia tej stronie, która je spełniła. Środkiem procesowym było tu powództwo z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia. Następnym krokiem było przyznanie przez pretora actio in factum, za pomocą której można było się domagać wyrównania szkody powstałej w wyniku niewykonania wzajemnego świadczenia…
… normalnego trybu ochrony państwowej. Z kompromisem wiąże się też pretorkie receptum arbitri - arbiter, który przyjął obowiązek wydania wyroku, jeśli nie wywiązał się z tego, groziła mu kara pieniężna.
Zobowiązania jak gdyby z kontraktów (quasi ex contractu).
Do zobowiązań quasi ex contractu zalicza się: prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia (negotiorum gestio), bezpodstawne wzbogacenie…
… to deponent, a przechowawca - depozytariusz. Deponent: a) nie musiał być właścicielem rzeczy, b) pozostawał nadal jej posiadaczem (ewentualnie właścicielem), c) mógł żądać wydania zdeponowanej rzeczy w każdej chwili, d) odpowiadał za omnis culpa (miał korzyść z kontraktu). Depozytariusz: a) był tylko dzierżycielem rzeczy zdeponowanej i nie miał korzyści z kontraktu (odpowiadał za dolus i culpa lata), b…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)