Dr Piotr Kołodko, Prawo rzymskie, Prawo obligacyne
PRAWO OBLIGACYJNE
Zobowiązaniem (obligatio) nazywamy stosunek prawny między dwiema stronami, z których jedna, zwana wierzycielem (creditor), ma prawo domagania się pewnego świadczenia od strony drugiej, ta zaś, zwana dłużnikiem (debitor), ma obowiązek świadczenie to spełnić. Wyróżniamy 3 elementy: podmiot zobowiązań, przedmiot zobowiązań i treść zobowiązań.
Elementy zobowiązania
1 Podmiot zobowiązania- strony zobowiązania (partes):
-wierzyciel (creditor),
-dłużnik (debitor).
Jeśli mamy kilka osób (fizycznych lub prawnych) po stronie wierzyciela, to wszystkie one razem tworzą jedną stronę zobowiązania- tworzą wierzyciela, wówczas mówimy, że są współwierzycielami. Jeśli po stronie dłużnika jest kilka osób to są to tzw. współdłużnicy.
Zobowiązanie widziane ze strony wierzyciela- wierzytelność (creditum albo nomen). Zobowiązanie widziane ze strony dłużnika to dług (debitum).
2 Przedmiot zobowiązania-to świadczenie- jest to zgodne z treścią oblibatio zachowanie się dłużnika. Rzymianie określali świadczenie 3 terminami, w zależności od rodzaju świadczenia: dare, facere, praestare.
3 Treść zobowiązania- uprawnienia wierzyciela, obowiązki dłużnika.
Więź zobowiązaniowa- więź obligacyjna ma charakter względny- jest skuteczna tylko inter partes- tylko między stronami stosunku zobowiązaniowego. Każde zobowiązanie jest chronione przez powództwo o charakterze osobistym- actio in personam (skuteczne względnie).
Źródła powstawania zobowiązań.
W rzymskim prawie przedklasycznym i klasycznym wyróżniamy 2 źródła powstawania zobowiązań:
-kontrakty- contractu- to umowy uznawane i zaskarżalne wg prawa cywilnego; zobowiązania powstające z kontraktów- obligationes ex contractu;
-delikty- delictum- przestępstwa ścigane wg prawa pretorskiego; zobowiązania powstające z deliktów- obligationes ex delictum.
Ten podział nie był wyczerpujący i nie ostał się w późniejszym prawie klasyczny; kompilatorzy justyniańscy wszystkie pozostałe źródła powstawania zobowiązań, nie mieszczące się ani w kontraktach, ani w deliktach określają:
-quasi contractu- zobowiązania rodzące się z przyczyn podobnych do kontraktów- obligationes quasi ex contractu;
-quasi delictum- zobowiązania wynikające z przyczyn podobnych do deliktów- obligationes quasi ex delictum.
Podział zobowiązań.
-zobowiązania jednostronnie zobowiązujące, zw. zobowiązaniami jednostronnymi- to takie, w których jedna strona jest tylko wierzycielem, druga zaś tylko dłużnikiem (tylko jedno powództwo, tylko stronie uprawnionej służyła ochrona)
-zobowiązania dwustronie zobowiązujące- to takie, w których obie strony są względem siebie i wierzycielem i dłużnikiem wzajemnie, w zobowiązaniu tym powstają jak gdyby dwa węzły obligacyjne, są to zobowiązania zupełne (dwa powództwa, i jedna i druga strona jest uprawniona- z tym, że są to zawsze dwa powództwa o różnych nazwach i różnych celach).
(…)
… po stronie dłużnika, bądź po obu stronach wystąpi po kilka osób fizycznych lub prawnych, to zobowiązanie dzieli się z mocy samego prawa- ipso iure, na tyle zobowiązań jednostkowych ile jest osób zobowiązania. Zgodnie z regułą: „Nomina ipso iure divisia”.
2 Zobowiązania solidarne
Polegają na tym, że mimo wielości podmiotów po jednej lub po drugiej stronie, przedmiot świadczenia jest zawsze jeden niepodzielny…
… na tym, że zobowiązanie ciąży na wszystkich współdłużnikach solidarnych, ale wystarczy, że choć jeden z tych współdłużników spłaci dług, to zwalnia tym samym wszystkich pozostałych dłużników ze zobowiązania.
Powstanie zobowiązań solidarnych
-z przyczyn naturalnych-ex natura- kiedy świadczenie jest niepodzielne,
-z woli stron ujęta w czynności prawnej- same strony mogły w drodze czynności prawnych spowodować, by zwykłe zobowiązanie ze świadczeniem podzielnym, było traktowane jako zobowiązanie solidarne,
-z przepisu ustawy.
Prawo regresu- jest to prawo domagania się przez dłużnika solidarnego, który spełnił świadczenie, od pozostałych wspólników zwrotu przypadających na nich części długu. Od czasów Justyniana prawo rzymskie nie znało prawa regresu. Jeśli jeden ze wspólników wykonał świadczenie, to świadczył…
… do pieniężnego wynagrodzenia. Kontrakt dwustronnie zobowiązujący zupełne. Powództwa: locator- actio locati, konduktor- actio conducti. Obie strony miały korzyści więc obie odp. za omnis culpa.
2 emptio- venditio (kontrakt kupna- sprzedaży.
W tym kontrakcie występują dwie strony: emptor- kupujący i venditor- sprzedający. Kontrakt ten polega na tym, że kupujący zobowiązuje się do wydania sprzedawcy określonej…
…, jeżeli:
-zapewnił kupującego, że rzecz wady nie ma i wprowadził go tym samym w błąd; -jeżeli przyrzeczenie wzmocnił składając, przyrzeczenie stypulacyjne, że zapłaci karę umowną gdyby się okazało, że rzecz jednak jest obciążona wadą; jeśli takiego przyrzeczenia stypulacyjnego nie było, kupujący tracił swoje prawo do rzeczy i do ceny, którą uiścił sprzedawcy.
W prawie klasycznym wprowadzono zasadę, że niezależnie…
… contractu, to zobowiązania powstające z przyczyn podobnych do kontraktów. Wyróżniamy:
-bezpodstawne wzbogacenie,
-prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia.
Bezpodstawne wzbogacenie
Ma miejsce gdy ktoś w nieuzasadniony sposób staje się bogatszy kosztem drugiego. W Rzymie znane były tylko konkretne przypadki, w których można było domagać się tego, co się świadczyło drugiej osobie bez przyczyny. Domagać…
…- wymagano by sprzedawca wiedział, że rzecz jest obciążona wadą fizyczną, ale ten fakt zataił przed kupującym. Odpowiedzialność sprzedawcy ma charakter odpowiedzialności zawinionej- opiera się na winie. Kupujący może dochodzić swych roszczeń przez wystąpienie z actio empti o odszkodowanie względem sprzedawcy.
Prawo pretorskie- pretor w swoim edykcie przyjmuje założenie, że sprzedawca powinien znać rzecz…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)