PRAWO JAKO REGUŁA KULTUROWA Dla wyróżnienia prawa nie jest najistotniejsza treść regulacji, lecz raczej jej sposób. Pod tym względem prawo ma trojaką specyfikę. Po pierwsze, nie wytwarza się spontanicznie, lecz jest celowo stanowione przez państwo lub w jego imieniu. Jest więc zawsze związane z jakąś organizacją polityczną, od wodza plemienia czy rady starszych aż po współczesne parlamenty. Po drugie, ze względu na potrzebę jednoznaczności, autentycznej wykładni i wyraźnego poinformowania obywateli, co jest nakazane, co zakazane, a co tylko dozwolone, prawo jest artykułowane w formie pisemnej, publikowane i systematyzowane w kodeksach czy zbiorach przepisów. Po trzecie, na straży prawa stoi szczególny system sankcji, administrowanych przez powołane do tego organy wymiaru sprawiedliwości: sądy, prokuraturę, policję, adwokaturę, więziennictwo. Sankcje te wyróżniają się tym, że są wymierzane w imieniu państwa, które dysponuje monopolem przymusu także fizycznego w stosunku do swoich obywateli, a także tych cudzoziemców, którzy przebywają na jego terytorium. Regulacji prawnej podlega ogromny zakres życia społecznego, od spraw najdrobniejszych w przepisach administracyjnych, aż po podstawowe uprawnienia i obowiązki obywatelskie w konstytucji. Prawo może wkraczać w dziedzinę konwencjonalnych zwyczajów, włączając w swój obręb jedne (np. to, że jeździmy po prawej stronie drogi, a nie po lewej, albo że zatrzymujemy się na czerwone światło, a nie na zielone, albo że wojskowi chodzą w zielonych mundurach, a nie czarnych dresach, że noszą rogatywki, a nie cylindry), a przeciwstawiając się innym (np. zakazując palenia w pracy albo siadania na trawniku). Bardziej skomplikowana jest relacja prawa i moralności. Są pewne dziedziny prawa, które są moralnie obojętne, ale są i takie, np. prawo karne, rodzinne, spadkowe, pewne działy prawa cywilnego regulujące status własności itp., które wkraczają wyraźnie w istotne moralnie dziedziny stosunków międzyludzkich. Gdy regulacja prawna jest zbieżna z moralnym poczuciem zbiorowości, prawo uzyskuje wzmocnioną legitymizację i jest daleko łatwiejsze do stosowania i egzekwowania. Gdy natomiast odbiega od obowiązujących w społeczności reguł moralnych, napotyka silny opór. Sumner twierdził wprost, że prawa bez podparcia w moralności nie mają szans realizacji. Był trochę za wielkim optymistą. Miał w znacznej mierze rację w stosunku do systemów demokratycznych, wiemy jednak doskonale, że w systemach totalitarnych, autokratycznych czy dyktatorskich amoralność praw bywała nader często spotykana. Nie może się jednak wtedy obejść bez drastycznej kontroli, represji, rozbudowanego aparatu przemocy na straży praw budzących sprzeciw moralny. Nawet w demokracji pojawić się jednak może problem rozbieżności stanowisk moralnych wśród różnych segmentów społeczeństwa. Wówczas prawa odpowiadające jednym mogą być odrzucane przez innych. Z tego wynikają na przykład toczące się u nas debaty na temat legalizacji kary śmierci, zaostrzenia kar za przestępstwa, dopuszczalności aborcji czy eutanazji, restytucji własności prywatnej itp.
(…)
…, uniformizacji zbiorowości. Zaspokaja więc równocześnie dość powszechnie wśród ludzi spotykane sprzeczne tendencje. Z jednej strony dążenie do zmienności, nowatorstwa, oryginalności, a z drugiej do konformistycznego poddawania się naciskowi zbiorowości. Z jednej strony dążenie do wyróżnienia się spośród innych (tych niemodnych, którzy nie wiedzą, że już nie nosi się szpilek), a z drugiej chęć wtopienia…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)