To tylko jedna z 3 stron tej notatki. Zaloguj się aby zobaczyć ten dokument.
Zobacz
całą notatkę
Poznawcze uwarunkowania zdrowia i choroby
1. Potoczne i naukowe koncepcje zdrowia
King - trzy systemy przekonań i postaw wobec problemów zdrowotnych:
medycyna pierwotna - podstawą jest magia, przyczyny choroby - celowe działanie innego człowieka lub sił nadprzyrodzonych; leczenie za pomocą formuły magicznej za pomocą czarownika/szamana; społeczeństwa pierwotne.
medycyna ludowa - system oparty na doświadczeniu, charakterystyczny dla społeczności wiejskich; znachorzy, zielarze, itd.; ich zalecenia skuteczne; elementy tego systemu przenikają do medycyny naukowej;
medycyna naukowa - oparta na eksperymencie; racjonalne wyjaśnianie w kategoriach przyczyn i skutków; wiedza nie jest niezmienna, więc system nie jest zamknięty;
W naszym społeczeństwie dominuje naukowy system przekonań. Współistnieją z nim elementy z pozostałych systemów. Indywidualne koncepcje kształtują się w obrębie tych trzech systemów z dominacją medycyny naukowej. Ważną role odgrywa doświadczenie człowieka (percepcja Ja fizycznego, odczuwanie dyskomfortu i dolegliwości, obserwacje związków między zachowaniem i zdrowiem i zmianami tego stanu, doświadczenia dotyczące leczenia itd.). O ostatecznym kształcie przekonań indywidualnych nt. zdrowia decyduje własna aktywność poznawcza. Zgodnie z koncepcją Festingera można by oczekiwać, że doprowadza ona do powstania spójnej i w miarę trafnej koncepcji zdrowia i choroby jednak koncepcje te są raczej niekompletne i niezgodne z wiedzą naukową. Typowe zniekształcenia:
nadmierny optymizm w ocenach dotyczących własnej osoby (np. mniejsze prawdopodobieństwa zachorowania w moim przypadku)
błędne przekonania nt. kontroli poznawczej (np. choroba nadciśnienia przebiega bezobjawowo, a 80% (nawet Ci świadomi tego, że jest bezobjawowa) twierdziło, że odczuwa zmiany ciśnienia)
2. Komponenty świadomości zdrowotnej i jej rozwój.
Badania koncentrują się raczej na pojęciu choroby, a nie zdrowia odzwierciedlanej w świadomości potocznej. Dwa podejścia:
A) poznawcze - założenie o istnieniu w umyśle OB stosunkowo stabilnej reprezentacji zdrowia i choroby; komponenty świadomości: percepcja zdrowia i choroby, przekonania dot. czynników ważnych dla zdrowia i choroby, leczenia i następstw choroby; szczególne zainteresowanie percepcją choroby - jej wymiary: powaga choroby, osobista odpowiedzialność (zależność od zachowania czł.), kontrolowalność (możliwość wpływu) i przebieg w czasie. Ważna rola atrybucji przyczyn choroby(na 3 wymiarach: kontrolowalność, lokalizacja, stabilność);
B) społeczne - akcentuje dynamiczny charakter reprezentacji poznawczych, które kształtują się w dużym stopniu w trakcie badania, pod wpływem kontekstu społecznego tworzonego przez badacza; podkreśla się rolę dyskursu - dopiero w kontakcie z rozmówcą rozwija się określone rozumienie zdrowia i choroby, pojawiają się sprzeczne wypowiedzi i niepewność.
(…)
… teorii Piageta. Badania Bibace i Walsh dzieki 4, 7 i 11-letnich:
- 4-latki - stadium przedoperacyjne; powstanie choroby udziałem czynników zew., bez związków przyczynowo-skutkowych, odwołanie do myślenia magicznego;
- 7-latki - stadium operacji konkretnych - w kategoriach zarażenia i internalizacji; fizycznego kontaktu z czynnikami szkodliwymi i jego efektów dla organizmu
-11-latki- operacje formalne - w kategoriach wew. procesów fizjologicznych lub psychofizjologicznych.
Pucharki - dzieci przedszkole(rysunki zdrowia - podobne; choroby - dość zróżnicowane i konkretne), szkolne (klasy I-III; rysunki - uboższe i bardziej schematyczne - kopie plakatów; + wypowiedzi pisemne - włączały do koncepcji zdrowia sposoby dbania o zdrowie; duża różnorodność przyczyn powodujących chorobę), młodzież licealna(opisy rozbudowane, ujmowanie różnic indywidualnych w ujmowaniu zdrowia).
W badaniach dorosłych stwierdzono, ze w świadomości potocznej odzwierciedlają się elementy modeli zdrowia biomedycznego oraz holistycznego.
- przekonanie o własnym wpływie na zdrowie;
- zdrowie może się załamać na skutek naturalnego wyczerpania zasobów odpornościowych
Preferencja modelu holistycznego była tym większa, im wyższe…
… i zewnętrznej, polegającej na przypisywaniu kontroli `innym mocnym'.
B) Koncepcja poczucia własnej skuteczności Bandury.
- Oczekiwania dot. wyniku (czy określone zachowania doprowadzą do celu?)
- Oczekiwania dot. własnej skuteczności (czy jest się zdolnym do określonego zachowania?)
- W zależności od oczekiwań: zbliżanie lub nie podejmowanie działań.
W psychologii zdrowia poczucie skuteczności traktuje…
… działania.
4. Rola czynników poznawczych w organizacji zachowań zdrowotnych. Zastrzeżenia
1) przekonania człowieka nie stanowią w pełni trafnego odzwierciedlenia rzeczywistości;
2) w sprawach dot. zdrowia człowiek może funkcjonować niezgodnie z prawidłowościami ujętymi w teorii dysonansu poznawczego; stwierdzono niespójności w samych przekonaniach, współwystępowaniem przekonań wzajemnie sprzecznych…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)