Polska poezja średniowieczna w wieku XIV i XV. - wykonawcami zostawali przeważnie duchowni, którzy wyprzęgali ją w służbę wiary i obrzędów kościelnych
- znaczną część, mianowicie lirykę religijną bądź parareligijną przyswojono z łacińskiego bądź czeskiego
- tematyka większości pieśni i hymnów odpowiadała potrzebom roku kościelnego oraz poszczególnych kultów ( przede wszystkim Matki Boskiej), służyła też katechizacji
- powstawały tez wiersze o tematyce świeckiej, niekiedy uwznioślone akcentami religijnymi, mające na celu propagowanie umiejętności pisania w języku ojczystym; agitacja przeciw kościołowi
- wyróżniki artystyczne (niektóre przejęte z poezji ludowej):
/ rym ( parzystość rymowania)
/ rozpiętość wersów między 6- a 14- zgłoskowcem, najpopularniejszy 8- zgłoskowiec
- XV w.- pojawiły się pierwsze utwory z oznaczeniem autorstwa, pierwsze apostrofy do Boga o pomoc w akcie twórczości literackiej, pierwsze indywidualności twórcze:
/ tzw. Kancjonał Jana z Przeworska (1453) tzw. ,, Rotuła Kolędowa”
/ ,,Wstał z martwych Król nasz , syn Boży” z lat 1360- 1370, pieśń rezurekcyjna, 4- zwrotkowy tekst ułożony prawdopodobnie w pierwszej połowie XIV wieku , od początków następnego stulecia to dalszy ciąg ,,Bogurodzicy”
/ ,,Krystus z martwych wstał je”- pieśń wielkanocna
/ ,, Jezus Chrystus Bóg- człowiek”- pieśń pasyjna / poezja maryjna: ,, Maryja czysta dziewice”, ,,Posłał przez anioły”
- tworzywo religijne i świeckie spoiło się w kompozycji umownie określanej mianem ,, Pieśni Sandomierzanina” - bernardyn Władysław z Gielniowa- wyłonił się z gromady znanych jedynie z imienia, żarliwość w dewocji i kulcie NMP i Zbawiciela, ,,O Jezu Nazareński, o królu żydowski”, ,,Ołtarz Jezusow, czyli piętnaście rozmyślań o Bożym umęczeniu
- ,, Posłuchajcie Bracia miła...” tzw. Żale Matki Boskiej pod krzyżem, inaczej ,,Lament świętokrzyski” ze zbiorku ,, Pieśni łysogórskich”
Jest to monolog NMP ujawniający doznania w obliczu syna umęczonego na Golgocie: ból bezsilność, monolog z naturalnością i prostotą prawdy odwołuje się do wspólnoty uczuć każdego, kto może pojąć cudze a niezawinione katusze duszne i cielesne. Nie rozstrzygnięto czym były ,,Żale..” w ówczesnej praktyce wykonawczej, zapisane między pieśniami i długo w pieśniach naśladowane, mogły być odśpiewywane przez kleryka albo żaka w szacie żałobnej
- ,,Legenda o św. Aleksym”- polski tekst powstał ok. r. 1454. Ta wersja opiera się prawdopodobnie na starym tekście włoskim lub francuskim. Legenda ta to dzieje człowieka, który wyrzekł się wysokich zaszczytów, bogactw i szczęścia osobistego dla bytu żebraczego i jako lekceważony żył kilkanaście lat nierozpoznany przy pałacu swego ojca.
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)