Pojęcie kultury w socjologu i antropologii społecznej.
Pojęciem "kultura" posługujemy się zarówno w mowie potocznej jak i w ramach myślenia naukowego. Nie wnikając szczegółowo w analizę rozwoju samego pojęcia stwierdzić jednak należy, iż od czasu kiedy zaczęto się nim posługiwać (a miało to miejsce jeszcze w starożytności, kiedy mówiono: "cultura agri" - uprawa roli) chciano podkreślić różnicę między tym co wiąże się z biologicznym wyposażeniem człowieka a tym, co wiąże się z przetwarzaniem, wzbogacaniem treści i warunków ludzkiego życia. Stąd też wedle pierwotnej konwencji, terminem kultura od czasów Cycerona (który kulturą ducha nazywał filozofię) aż do końca XVIII wieku (JAdelung mówił, że kultura to "uszlachetnienie lub wysubtelnienie wszystkich duchowych sił człowieka") posługiwano się jako pojęciem wartościującym. Taki sposób pojmowania kultury widoczny był wyraźnie zarówno w opisie odkrywanych społeczeństw pierwotnych przez podróżników, misjonarzy czy samych antropologów, których kultura była miarą przykładaną do oceny sposobów życia społeczeństw "dzikusów" czy "ludzi natury". Oczywiście kultura badacza była oceniana zdecydowanie wyżej. Jednakże od XVIII wieku zaczęło się kształtować w społecznej i naukowej refleksji nad kulturą jej opisowe ujęcie, bazujące na podstawowej tezie o istnieniu różnorodności kultur. Coraz większy, społeczny zasięg tej tezy pozwolił w końcu zbliżyć się badaczom do podejmowania kultury jako szczególnego sposobu życia, jako narzędzia przystosowania, uzupełniającego braki wyposażenia naturalnego człowieka w walce o byt.
Opisowe a nie wartościujące ujęcie kultury, które nabrało przy tym globalnej (uniwersalnej) perspektywy (nie ma społeczeństwa bez kultury) dobrze oddaje klasyczna już dzisiaj definicja Taylora, etnologa, zawarta w książce pt. "Primitive Culture" (1871). "Kultura czyli cywilizacja jest to złożona całość, która obejmuje wiedzę, wierzenia, sztukę, moralność, prawa, obyczaje oraz inne zdolności i nawyki nabyte przez ludzi jako członków społeczeństwa "97.
W XIX wieku oraz w I połowie XX wieku, wśród badaczy zajmujących się etnologią, która w niektórych krajach nazywana jest antropologią społeczną (Wlk.Brytania) lub antropologią kultury (USA), pojawiło się wiele równoległych szkół i orientacji teoretycznych a co za tym idzie wiele odmiennych koncepcji kultury. A-L.Kroeber i C-Kluckhohn w pracy pt. "Culture A Critical Review ofConcepts and Definitions (1944) zebrali 161 definicji kultury, które podzielili na definicje: opisowo - wyliczające, historyczne, normatywne, psychologiczne, strukturalistyczne i genetyczne. Taka wielość definicji wynika oczywiście stąd, iż badacze posługują się globalnym, antropologicznym ujęciem kultury, odnoszonym do ukształtowanego w pewien sposób życia jednostek i zbiorowości. Przekorna opinia związana z wrażeniami po lekturze książki Kroebera i Kluckhohna, wygłoszona przez Ph.Bagby'ego nie powinna więc czytelnika zbytnio zdziwić. Bagby stwierdza więc, iż "Kultura -czytamy- są to wartości; są to normy; jest to zachowanie wyuczone albo symbolizujące, albo nawykowe; jest to strumień idei albo jest to organizm społeczny, albo mnóstwo innych rzeczy".
(…)
…, iż dla pełnej analizy kultury wyróżnić można trzy podstawowe istotne jej aspekty: aspekt normatywno-aksjologiczny, aspekt norm, reguł i wartości kultury, aspekt internalizacyjny kultury oraz aspekt przedmiotów i wytworów kultury.
Eksponując w analizie kultury aspekt normatywno-aksjologiczny badacze wychodzą z założenia, iż na drodze czysto analitycznej możemy oddzielić od ludzkich działań zespoły norm…
… i przyswojonych w toku interakcji oraz zawierające wytwory takich zachowań". Jednakże w czysto socjologicznej perspektywie przedmiotem dociekań odnoszących się do kultury jest badanie jej różnorodnych związków z przejawami życia grupowego ludzi. Wiąże się z tym jednak konieczność posługiwania się węższym rozumieniem kultury jako kultury symbolicznej. Tendencja do wyróżniania w szeroko, antropologicznie…
… ^Kultura symboliczna to te zachowania, wytwory i zjawiska stanowiące przedmiot ludzkich reakcji, które mają charakter znaków. Owa klasa znaków, składająca się na kulturę symboliczną (znaki dźwiękowe -język, muzyka, plastyczne - malarstwo, grafika, przedmiotowe - np. krzyż w religii chrześcijańskiej, motoryczne - ruchowe charakteryzujące się tym, iż wartość lub znaczenie nadawane jest jej poprzez…
… głoszona teza, iż kultura wynika z gatunkowej istoty człowieka ale tylko w sensie filogenetycznym, a więc z punktu widzenia antropogenezy, rozumianej jako pojawianie się kolejnych faz rozwoju gatunku ludzkiego. Jednak z punktu widzenia ontogenezy czyli rozwoju osobniczego, traktowanego jako proces kształtowania się człowieka - istoty społecznej - dochodzenie jednostki do kultury nie jest procesem w pełni…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)