ZAGADNIENIA WSTĘPNE § 1. Przedmiot wykładu prawa rzymskiego (str. 14-15).
Obejmuje okres od 753 r.p.n.e. do śmierci cesarza Justyniana (565 r.n.e.).
§ 2. Pojęcie prawa (str. 15-19).
Ulpian określa sprawiedliwość jako stałą wolę oddania każdemu tego prawa, które mu się należy, a nakazami prawa jest żyć uczciwie, nie krzywdzić drugiego, oddać każdemu to, co mu się należy. Wyrazem awersji do definiowania pojęć prawnych jest stwierdzenie Iavolenusa, iż wszelkie definiowanie pojęć w prawie cywilnym jest ryzykowne, jako że z łatwością mogą być one obalone. Celsus mówił, iż prawo jest sztuką stosowania tego co dobre i słuszne ( ius est ars boni et aequi ). Prawo obowiązuje tak długo, aż zostanie uchylone (Ulpian - dura lex, sed lex ). Cycero podkreślał, że zbyt rygorystyczne przestrzeganie prawa może stać się największym bezprawiem ( summum ius summa iniuria ). Prawo należy stosować z zachowaniem zasad dobra, słuszności i humanizmu ( bonum , aequitas , humanitas ). Justynian dowodził, że sędziowie powinni przedkładać słuszność (zasady moralne) ponad literę prawa. Prawem przedmiotowym (§ 10) był zgodny z zasadami słuszności i sprawiedliwości zespół reguł postępowania w społeczności zorganizowanej, uchwalony lub usankcjonowany przez tę społeczność, albo przez organ wyposażony we władzę legislacyjną, a których przestrzeganie gwarantowane było w zasadzie w drodze przymusu (prawo publiczne i prywatne).
§ 3. Charakterystyka prawa epoki niewolnictwa (str. 19-21).
Prawo epoki niewolnictwa jest najstarszym typem prawa. Wyłania się na drodze utrwalenia władzy pana nad niewolnikiem, oraz wyrasta na gruncie prawa zwyczajowego, nie stosując równości wobec prawa. Prawo Despotii Wschodnich służyło głównie gospodarce w związku z ogromnymi połaciami terytorialnymi - handel lądowy i eksploatacja ziemi. Źródłem władzy był despotyczny władca - bóstwo. Cechowała je duża surowość, brak zwartości przepisów, ujmowanie ich w sposób kazuistyczny z elementami sakralnymi. Prawa Greckie regulowały gospodarkę o charakterze wybitnie morskim. Źródłem władzy był ogół wolnych obywateli - ateńska demokracja. Cechował je partykularyzm wynikający z suwerenności poszczególnych polis . Próbą ogólniejszych unormowań było prawo attyckie, choć bez pełnej zwartości i z elementami kazuistyki. Prawo Rzymskie w drodze ewolucji stało się prawem uniwersalnym ale i autonomicznym, choć podlegało ono wpływom. Oddzielano tu prawo świeckie od sakralnego. Przepisy prawne pojmowano w sposób abstrakcyjny, a samo prawo opierało się na zasadach ogólnych - sędzia stosował obowiązujące prawo, a nie je tworzył.
§ 4. Doniosłość prawa rzymskiego dla współczesnego prawoznawstwa (str. 21-22).
(…)
… pieniądza i powrotem do wymiany naturalnej, kryzys wszelkich dziedzin życia (przerzucenie wydatków państwa na warstwy średnie). Prawo staje się niezrozumiałe. Jedynym źródłem prawa stały się konstytucje cesarzy jako władców absolutnych (dominus). Pojawiły się szkoły prawnicze, natchnęły działalność kodyfikacyjną Justyniana.
§ 7. Rzymskie podziały prawa
1. Ius civile, ius peregrinorum i ius gentium (str. 24-25).
Ius civile. Obowiązywała zasada personalności albo osobowości prawa - konieczność posługiwania się prawem civitas, do której się przynależy, prawo to było sformalizowane. Składały się z ustaw, plebiscita, uchwał senatu, konstytucji cesarskich i opinii jurysprudencji oraz z ius honorarium (edykty urzędników jurysdykcyjnych). Preregryni posługiwali się swoim ius civile, które Rzymianie nazywali ius peregrinorum. Ius gentium. Były to zasady prawne o zasięgu międzynarodowym, wspólne systemom prawnym obowiązującym w imperium rzymskim. Powstało wskutek rozwoju Rzymu i wchodzenia obywateli w liczne stosunki z obcokrajowcami. Podstawą obowiązywania norm tego prawa było wzajemne zaufanie (fides) stron oraz zasady słuszności i sprawiedliwości. Prawo to tworzył praetor peregrinus wskutek recepcji różnorodnych rozwiązań prawnych do tworzonego systemu prawa. Po konstytucji Karakalli (212 r.) o nadaniu obywatelstwa rzymskiego prawie wszystkim mieszkańcom imperium problemy te stały się marginalne. Ius naturale (prawo naturalne). Gaius uważał, iż prawo naturalne stanowi podstawę ius gentium. Ulpian prawem naturalnym uważał prawo, którego natura nauczyła wszelkie żywe istoty. Na tej podstawie Justynian…
… eliminowała dowolność interpretacji przepisów prawnych przez patrycjuszy (interpretacja uczonych-prawników). Okres rozwoju i prawa klasycznego (III w.p.n.e. - 235 r.n.e., tj. koniec dynastii Sewerów). Zwycięskie wojny, napływ niewolników, dynamiczny rozwój produkcji i wymiana towarowa spowodowały rozwój produkcji przemysłowej i gromadzenie bogactw. Powstaje nowy dział prawa ius gentium - zasady prawne…
…, a wiele przepisów dotyczyło drobnych rolników, którzy wówczas dominowali. Regulowała: I-III prawo procesowe, IV-V wewnętrzna organizacja rodziny i spadkobranie, VI stosunki gospodarcze pomiędzy rodzinami rzymskimi, VII prawo sąsiedzkie, VIII przestępstwa naruszające interes obywatela, IX-X niektóre normy prawa publicznego i sakralnego, XI-XII różne normy prawne.
§ 17. Edykt pretorski (str. 36-37).
Wymiar…
…), opieranie decyzji sędziów na opiniach jurystów (mieli wolną rękę tylko wtedy, gdy prawnicy nie byli zgodni w poglądach), komentarze (do prawa cywilnego - libri ad Sabinum, edyktu pretorskiego - libri ad edictum, obu działów prawa - digesta), podręczniki (do nauki prawa - institutiones i odrębne publikacje - responsa, epistulae, quaestiones, disputationes). Poza podręcznikami posługiwali się kazusami…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)