Temat: 5. Podstawowe wiadomości z geologii.
5.1. Ziemia i układ słoneczny.
Przez ciała niebieskie rozumie się wszystkie obiekty znajdujące się w przestrzeni wszechświata. Ciałami niebieskimi są .więc: Ziemia, Słońce, Księżyc, wszystkie planety, gwiazdy, komety, meteoryty, a również zbudowane przez człowieka i umieszczone w przestrzeni międzyplanetarnej sztuczne satelity Ziemi; sputniki, rakiety kosmiczne, stacje międzyplanetarne.
Zespół najbliższych Ziemi ciał niebieskich stanowi układ słoneczny. Słońce jest centralnym i zarazem największym ciałem niebieskim tego układu. Ziemia jest planetą układu słonecznego i wraz z innymi - należącymi do niego - planetami krąży dookoła Słońca, obracając się równocześnie wokół własnej osi. Pogląd ten wyłożył po raz pierwszy wielki polski astronom Mikołaj Kopernik (1473 do 1543). Jego wiekopomne dzieło pt. „O obrotach ciał niebieskich" zapoczątkowało rozwój nowożytnej astronomii.
Rys. 5.1. Układ słoneczny
Słońce stanowi olbrzymią kulę rozżarzonych gazów. Średnica Słońca jest około 109 razy większa od średnicy Ziemi. Masa Słońca jest 332 000 razy większa od masy Ziemi. Temperatura powierzchni Słońca wynosi około 6000°C, a jego wnętrza - do 25 milionów °C.
W układzie słonecznym rozpoznano dotychczas dziewięć planet. Są to: najbliższy Słońca - Merkury, a następnie w kolejności Wenus, Ziemia, Mars, Jowisz, Saturn, Uran, Neptun i Pluton. Porównanie wielkości planet układu Słonecznego z wielkością Ziemi pokazano na rys. 5.1.
Wszystkie planety krążą wokół Słońca po zbliżonych do koła orbitach eliptycznych, obracając się równocześnie dookoła swoich osi. Niektóre planety mają krążące wokół nich ciała satelitarne. Są to księżyce. Planeta Saturn oprócz 10 księżyców ma również potrójny pierścień. Planety nie świecą światłem własnym - jak Słońce - lecz odbitym światłem słonecznym. Większość ich jest otoczona grubszą lub cieńszą powłoką gazową, zwaną atmosferą.
Nasza planeta Ziemia ma jeden Księżyc. Jest on odległy od Ziemi o 384 402 km, średnica jego równa się 1/4 średnicy Ziemi, a masa jest 81 razy mniejsza od masy Ziemi. Czas obiegu Księżyca dokoła Ziemi wynosi 27,3 dna i równa się czasowi obrotu Księżyca dokoła jego osi. Dzięki temu widzimy z Ziemi zawsze jedną i tą samą stronę Księżyca. Poznanie drugiej strony Księżyca oraz uzyskanie dokładnych danych o ukształtowaniu jego powierzchni uzyskano dzięki fotografiom wykonywanym ze sputników oraz obserwacjom kosmonautów.
Zagadnienie powstania układu słonecznego nie jest dotychczas całkowicie wyjaśnione. Istnieje wiele teorii, wśród których przeważa pogląd wiążący powstanie planet z prz
(…)
… wietrzenie odróżnia się wietrzenie fizyczne i chemiczne.
Wietrzenie fizyczne, zwane również mechanicznym, odbywa się głównie pod działaniem znacznych różnic temperatur dnia i nocy występujących w skalistych terenach pustynnych i górskich. Nagrzanie oraz rozszerzanie się powierzchniowej warstwy skał w ciągu dnia i kurczenie się jej w ciągu nocy przy stałej temperaturze warstw głębszych powoduje powstanie naprężeń wywołujących łuszczenie się skały na jej powierzchni oraz powstanie spękań. Podobne skutki wywołuje marznąca woda wypełniająca szczeliny skalne.
Rozluźnienia spoistości skał mogą dokonywać również korzenie roślin, a zwłaszcza grube korzenie drzew.
W Polsce zjawisko wietrzenia fizycznego występuje na pozbawionych roślinności zboczach górskich, gdzie produktem jego jest ostrokanciasty gruz skalny…
… są zagrożeniem dla kopalni? 6. Przedstaw procesy wietrzenia fizycznego i chemicznego.
…
… uskoku γ - kąt nachylenia warstwy,
β - kąt nachylenia ptaszccyzny uskokowej, λ - kąt rozstępu uskoku
Zależnie od nachylenia płaszczyzny uskokowej rozróżnia się uskoki normalne, pionowe i odwrócone (rys. 5.9).
Rys. 5.9. Główne typy uskoków
a - normalny skośny, b - pionowy, c - odwrócony
Niekiedy obszar między uskokami zapada się i wtedy powstaje rów tektoniczny (rys. 5.10). Jeżeli obszar zachował swe położenie między strefami zapadniętymi, nazywany jest zrębem (rys. 5.11).
Rys. 5.10. Rów tektoniczny Rys. 5.11. Zrąb tektoniczny
Uskoki komplikują budowę geologiczną złoża kopaliny użytecznej i utrudniają prowadzenie robót górniczych. Napotkanie uskoku wymaga wykonania, robót badawczych, mających za zadanie określenie zalegania zauskokowej części złoża. Przy uskokach normalnych (a tych jest najwięcej…
… środkowa, 3 - morena wewnętrzna, 4 - morena denna,
5 - stół lodowcowy (według A. Jahna) Cały materiał skalny transportowany jest przez lodowiec do jego czoła, gdzie tworzy morenę czołową - zwałowisko skalne, za którym po cofnięciu się lodowca powstaje jezioro polodowcowe.
W rejonach podbiegunowych występują potężne lodowce kontynentalne, czyli lądolody, pokrywające niemal całkowicie obszary Antarktydy…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)